donderdag 18 november 2010

Galileo’s puzzelke

Grasduinend in de onuitputtelijke bronnen die Google Books ons bieden, liep ik een wel zeer bijzonder verhaal over Galileo tegen het lijf.


Bestand:Galileo.arp.300pix.jpg

Jullie weten wel dat Galileo in het begin van de 17 eeuw volop aan het experimenteren was met zijn telescoop.
Ondanks de nog zeer rudimentaire bouw van dat instrument, deed hij er fantastische waarnemingen mee.
En uit die waarnemingen trok hij voor die tijd wereldschokkende conclusies.
Die conclusies werden hem, vooral door de Kerk, niet in dank afgenomen.

In 1609 ontdekte hij dat Jupiter, de grootste planeet van ons zonnestelsel, vier manen had.
Je ziet hier een afdruk van zijn waarnemingen daarover:

image

In 1610 bestudeerde hij de planeet Saturnus die een stuk verder af staat dan Jupiter.
Tot zijn verbazing zag hij geen manen bij Saturnus, maar een eigenaardige structuur die hij als volgt schetste:


image

Galileo was ervan overtuigd dat Saturnus een soort drievoudige ster was.
Om zijn vondst niet zomaar kenbaar te maken, uit schrik niet serieus genomen te worden en ook bevreesd dat anderen met de eer zouden gaan lopen, kwam hij op een wel zeer eigenaardig idee.
Hij stuurde zijn conclusie naar zijn Duitse collega-astronoom Johannes Keppler, onder de vorm van een regelrecht raadsel, een anagram !!!

image

Kepler zocht zich een breuk om het anagram te ontcijferen.
Toch dacht hij het gevonden te hebben: Salve umbistineum geminatum Martia proles: heil, stralende tweelingzoons van Mars, stond er, dacht hij.
Geheel in de context van Galileo’s maanontdekkingen, dacht hij dus dat zijn Italiaanse confrater twee manen van Mars had gevonden.
Maar hij sloeg de bal mis.
Want toen Galileo enige tijd later op vraag van Kepler’s baas, de Duitse keizer Rudolf II, het geheim ontsluierde, moest het Altissimum planetam tergeminum observavi zijn: ik heb de verste planeet drievoudig gezien.
Niets "te manen" dus beste Kepler.

Het rare van het verhaal is dat de waarneming van Galileo uiteindelijk foutief was.
Zijn geheimzinnig anagram vertelde niet wat er echt was.
Galileo had met zijn kleine telescoop de Saturnusringen verkeerdelijk voor 3 helmelobjecten genomen.
Maar Kepler die het anagram verkeerd interpreteerde, had met zijn verklaring wel de waarheid gesproken: Mars bleek achteraf inderdaad twee manen te hebben!

Zo zie je maar hoe een puzzel-dubbeltje rollen kan.
En als je ook eens wat wil puzzelen: morgen is het hier weer puzzel-time

Geen opmerkingen:

Een reactie posten