We gaan weer koersen

Het nieuwe wielerseizoen is geopend.
De spits is er af.
Binnenkort Milaan-San Remo en de andere voorjaarsklassiekers.
En dan…de Ronde van Frankrijk.

Via Christiane Thijs van de kalligrafiegroep waar Mia schoon leert schrijven, kreeg ik alvast een fotootje van een beginnende "échappée bidon" uit de Tour de France 1940.
Dat waren nog eens tijden…

Water giftig? Soms!

Als je iemand vraagt om een voorbeeld te geven van een giftige stof, dan zal hij/zij waarschijnlijk komen aandraven met de klassieker arsenicum.
Of met strychnine uit de cowboy- en indianen films van zijn/haar jeugd, omdat de roodhuiden dat giftig goedje toen aan hun pijlpunten smeerden.
Of met dioxine, omdat we daarover hoorden toen de kippen uit de winkelrekken moesten tijdens de politieke dioxinecrisis, nu weeral 10 jaar geleden.



Maar (bijna) niemand zal het in zijn hoofd halen om water in dat lijstje van giftige stoffen op te nemen.
  Nochtans wist de oude Paracelsus (16 de eeuw) al dat elke stof schadelijk kan zijn, als ze buitenmatig gebruikt wordt.
En over dat buitenmatige gaat het nu precies: het is de hoeveelheid, de dosis, die het hem doet én de tijdspanne waarin die dosis wordt ingenomen.
De hoeveelheid om giftig te zijn is verschillend van stof tot stof.
Wat we courant vergiften noemen, zijn stoffen die al in kleine hoeveelheid de dood kunnen veroorzaken.
Die hoeveelheid wordt als LD50-waarde aangegeven.
Dat is de hoeveelheid die bij 50% van een populatie (de mensen b.v.) de dood veroorzaakt.
Voor arsenicum is dat 15 – 30 mg/kg lichaamsgewicht.
Voor strychnine is dat slechts 0,5 mg/kg lichaamsgewicht.
En TCDD, wellicht het giftigste dioxine, heeft een LD50 van slechts 0,001 mg/kg lichaamsgewicht!

En water dan?
De LD50 voor water bedraagt bij een volwassen man ongeveer 60 g/kg lichaamsgewicht, bij inname langs de mond.
Voor een man van b.v. 75 kg komt dit neer op 4,5 liter water drinken in een zeer korte tijdspanne.
Eigenlijk toch niet zo overdreven veel vind ik.

Er zijn meerdere gevallen van watervergiftiging bekend.
Vrij recent (2007) was er nog het geval met dodelijke afloop van Jennifer Strange. Die stierf aan waterintoxicatie na het drinken van heel veel water in een korte tijd. Dit gebeurde tijdens een wedstrijd georganiseerd door het Amerikaans radiostation KDND. Tijdens die wedstrijd “Hold Your Wee for a Wii – Hou je plas op voor een Wii”, moesten de deelnemers zeer veel water drinken zonder te plassen om een Nintendo-Wii te winnen!
Ongelooflijk, maar waar…

Ook anorexiapatiënten vertonen regelmatig watervergiftiging omdat ze meestal de neiging vertonen om zeer veel water te drinken.

Bij overmatig watergebruik kunnen de nieren de overvloed aan vocht niet meer bolwerken.
De zoutconcentratie in het lichaam geraakt totaal verstoord en dit kan uiteindelijk fataal zijn.

Let op.
Je moet nu niet teveel schrik krijgen.
Je moet het kind niet met het badwater weggooien.
1,5 – 2 liter water per dag en gespreid, is heel gezond.
En voor mij mag er zelfs regelmatig iets hartigs aan dat water toegevoegd worden…


Gezondheid!

Huishoudboekje

Mijn puzzelke van deze week gaat over huishoudbudget.
Niet dat ik krenterig ben, maar ik weet graag wat er uitgegeven wordt.

 
In verband daarmee zit ik met het volgende ”probleem”.

En paar dagen geleden ging Mia winkelen.
Ze wilde alles cash betalen.
Neen, je moet niet onmiddellijk aan witwaspraktijken denken. Die moeite was het bedrag niet waard.

In de eerste winkel gaf ze al de helft uit van wat ze bij had + 4€.
In de tweede winkel gaf ze de helft uit van wat ze nog over had + 2€.
En in de derde winkel gaf ze weer de helft uit van wat ze nog over had + 1€.
Toen ze dan haar centjes telde, zag ze dat er nog juist 2€ in haar portemonneetje zat.
Een vierde winkel bestormen zat er dus niet meer in.

Maar ik vraag me af met hoeveel cash geld Mia aan haar winkelavontuur begonnen was?
Als je het weet, mail het me dan: herve.tavernier2@pandora.be.
Maar doe dat ten laatste zondagavond.
Want maandag begint een nieuwe maand en de februari-rekening in mijn huishoudboekje moet kloppen!

Ben je er ook bij?

Twitteren is ongetwijfeld een enorm succes.
Ik doe het ook, maar dan eerder passief.
Ik behoor tot de groep "lurkers", twitteraars die tweets lezen (twitterberichtjes van maximaal 140 woorden), maar die zelf nauwelijks een nieuwe tweet plaatsen.
Alhoewel: sinds ik twitter wordt mijn dagelijks blogberichtje ook dagelijks op Twitter vermeld.


Zo heb ik toch al 255 tweets bij elkaar geproduceerd.
Maar hard tsjilpen kan je dat niet noemen.
Zeker niet als je weet dat er dagelijks meer dan 50 miljoen tweets de lucht in gaan.

Op de officiële Twitter Blog is maandag de grafiek gepubliceerd van de spectaculaire groei die het twitteren op drie jaar tijd heeft gekend.


Op Twitter kan je het doen en laten volgen van beroemde persoonlijkheden.
De Daila Lama b.v., een man van 75 die nog altijd intens meedoet. Alhoewel hij naar het schijnt zijn tweets niet zelf schrijft…


Of Bill Gates, de schatrijke oud-Microsoft baas, die de evolutie van de informatietechnologie de voorbije decennia in zeer belangrijke mate bepaald heeft.


Of Lance Armstrong, 7-voudig tourwinnaar die weer vol ambitie droomt van nog een tourzege.


Maar je kan er ook de allerlaatste nieuwtjes lezen in vrijwel elk domein waar je belangstelling voor voelt.
En dat is wat ik het meest met Twitter doe: lurken aan de tweets van Google News, van CNN, van PCM, van New Scientist, van…
Gewoon onuitputtelijk, maar soms uitputtend.

Geloof je dat?

Mia heeft mijn gouden trouwring laten herstellen.
Hij was na die 32 jaar trouwe dienst op een plek erg dun geworden. Een paar weken geleden is hij daar gewoon doorgebroken.


In tegenstelling tot die van zijn drager, is de massa van de ring dus in de voorbije tijd duidelijk afgenomen.
Ik maak een voorzichtige schatting: – 1 gram.
Het zal wellicht meer zijn, want goud heeft een hoge dichtheid. D.w.z. dat per volume dat verdwijnt, de massa redelijk wat vermindert.

Laat ons nu eens even rekenen.
32 jaar = 32 x 365 x 24 x 3600 seconden = 1.009.152.000 seconden.
Amaai, ben ik al meer dan 1 miljard seconden getrouwd. Pfew voorbij gevlogen!
Maar nu komt het.
Ondanks het feit dat goud een redelijk zwaar metaal is, is een atoom goud is een erg licht ding.
Scheikundigen weten sedert Avogadro (1776-1856), dat er in 197 gram goud maar liefst 6,02.10²³ atomen goud zitten. Ook als je geen chemist bent moet je dit voor waar aannemen. 
In 1 gram goud zitten er dus:
  
Die 3.10²¹ atomen goud zijn dus in de 1.009.152.000 seconden van mijn trouw ring “weggevlogen”!
Dat zijn er per seconde: 
 
Natuurlijk is mijn ring geen 24 karaat goud, maar zoals de meeste gouden trouwringen een ring van 18 karaat.
Dat betekent dat ik van het rekenresultaat slechts 75% mag nemen.
Maar levert toch nog het onvoorstelbaar groot aantal van gemiddeld
2.250.000.000.000 (tweeduizend tweehonderdvijftig miljard!) atomen goud die per seconde van mijn trouwring verdwenen zijn en nog verdwijnen!
Ik zie ze (gelukkig) niet vliegen.

Geloven jullie mij? Of heb ik ergens een rekenfout gemaakt?
Laat het mij dan weten.


Ik kon natuurlijk ook berekend hebben hoeveel atomen er per seconde gemiddeld bij mijzelf bijgekomen zijn de voorbije 32 jaar.
Maar dat zou iets moeilijker te becijferen geweest zijn…

Oplossing van een vrijdagpuzzelke op zaterdag

Het rekenpuzzeltje dat ik jullie vorig weekend voorschotelde was toch niet té moeilijk denk ik.
De oplossing:
Er waren 9 lezers die deze oplossing vonden.
Proficiat in alfabetische volgorde: Annie, Arjan, Geert, Lutgart, Lydia, Niels, Marcel, Rob en Roger!
Velen onder jullie geven er nog een woordje uitleg bij, maar het strafst vond ik toch het bewijs van Geert.
Geert vond er niet beter op dan er een programmaatje in C voor te maken, dat hem oplossing leverde in “een paar hondersten van een seconde” zoals hij zelf schrijft.
Straffe kost vind ik dat. Maar Geert is dan ook een ervaren programmeur.

Ik hoop dat jullie zich allemaal een beetje geamuseerd hebben, ook als je de goede oplossing niet vond.
En ik ben al naarstig op zoek naar een volgende opgave tegen zaterdag vrijdag.

Snelle maar beperkte info

Ik heb hier in de voorbije maanden al een paar programmaatjes voorgesteld die je informatie geven over wat er in je PC-tje zoal aan het werk is.
Speccy is er zo één.
En, veel completer: PC Wizzard 2010.
Maar beide stukjes software vragen dat je (weeral) een installatie doet.
En misschien hou je daar niet van: extra ruimte ingenomen op de harde schijf, misschien wat dll’s die op de achtergrond blijven draaien enz.

Dan heb ik voor jullie vandaag een (nogal beperkt) alternatief.
Wil je een snel overzicht van een paar basisgegevens i.v.m. je PC, dan kan je op Support Details terecht.
Met één klik en zonder dat je iets moet installeren, zie je welke versie van het operating system het doen en laten van je machientje beheerst, welke browserversie je gebruikt, wat je IP-adres is, hoe hoog je schermresolutie is, enz.


Geen super spectaculaire gegevens natuurlijk.
En je kan ze zelf ook wel ergens op je PC vinden. Maar… dan met meer dan 1 klik.
Dus toch wel handig die site.
En wil je meer? Dan maar terug naar Speccy of PC Wizzard 2010.

Valt het je ook op hoe zo’n site als Support Details, bij je thuis, zonder moeite in je PC-tje kan binnengluren?
Big Brother…

Zweven zonder drugs

De maandag-illusie van vandaag laat zien dat we niet noodzakelijk aan de drugs moeten zitten om “ze te zien zweven”.
Als onze ogen verwarrende signalen versturen die onze hersenen niet onmiddellijk correct kunnen interpreteren, zien we dingen die niet met de werkelijkheid overeen komen.
Pas als we ons echt gaan concentreren en onze grijze materie de nodige tijd gunnen, komen we weer veilig “op onze pootjes” terecht:

Wie heeft er suikers in de oersoep gedaan?

Jullie weten dat DNA en RNA dé moleculen zijn waar het in levende wezens om draait.
Die moleculen bevatten een code (die men genen noemt) waarin alle informatie zit die cellen nodig hebben om andere essentiële moleculen zoals enzymen, structuureiwitten, hormonen,… op de juiste wijze te laten aanmaken.
Zonder die merkwaardige code is geen aards leven mogelijk.

Maar DNA en RNA zijn zelf zeer ingewikkeld gebouwde moleculen.
Sinds 1953 weten we hoe b.v. de structuur van DNA in mekaar zit.
James Watson en Francis Crick publiceerden toen in Nature hun ophefmakend artikel dat aantoonde dat DNA uit een dubbele spiraal bestond:


De spiralen zelf waren uit een vast patroon opgebouwd: steeds opeenvolgend een fosfaatgroep (P) en een suikergroep (S):

 
Maar je ziet meteen dat die suikermolecule zelf al een heel ingewikkelde structuur vertoont.
Biochemisten over heel de wereld pijnigen dan ook al jarenlang hun hersenen om een verklaring te geven hoe zulke ingewikkelde moleculen zouden kunnen ontstaan door reacties tussen de eenvoudige bestanddelen die in de “oersoep” van primitieve oceanen en in de primitieve atmosfeer voorkwamen. Veel meer dan ammoniak (NH₃), methaan (CH₄), waterdamp (H₂O) en waterstof (H₂) was dit niet.
Hoe kon desoxyribose (C₅H₁₄O₄) daaruit ontstaan?
Reeds in de 19de eeuw toonde de Russische scheikundige Aleksander Butlerow aan dat suikers kunnen ontstaan uit kleine moleculen zoals formaldehyde(HCOH) via de zogenaamde formose-reactie
En formaldehyde kan, als vrij eenvoudige verbinding wel uit de oersoep ingrediënten gemaakt worden.
Mooi.
Maar bij het uitvoeren van die formosereactie vond men wel allerlei suikers, maar nooit, of in te kleine hoeveelheden, de gewenste suikers zoals desoxyribose!
De biochemisten en de adepten van de oersoeptheorie zaten met de handen in het haar.

Maar eureka!
In Science van 19 februari jl. publiceerden chemisten van de North Western University in Evanston USA een artikel waarin ze aantonen dat silicaationen een belangrijke rol spelen om via de formosereactie toch die ingewikkelde suikers te laten ontstaan.Silicaten spelen hier blijkbaar de rol van katalysator bij de synthese van die complexe verbindingen.
En aan silicaten geen gebrek in de oersoepomgeving: de meeste mineralen op aarde bevatten silicaten. Ook klei bevat een hoog percentage aan aluminiumsilicaat. Klei kan dus een belangrijke rol gepeeld hebben bij het ontstaan en het stabiliseren van de gewenste suikers in de oersoep.
Alles was dus voorhanden om de suikers te vormen die nodig zijn om op lange termijn DNA en RNA te doen ontstaan. En bijgevolg op nog langere termijn ook leven zoals we het op aarde kennen.

Er is indertijd dus wel degelijk suiker in de oersoep gedaan.
Dat weten we nu zeker.
Als we maar weer niet gaan denken dat we nu alles weten…

Een sommetje maken

Sorry, ik heb (te laat) gemerkt dat er iets fout gelopen is met de publicatiedatum van mijn laatste blogberichtjes: mijn zaterdag-bericht stond er vrijdag al en mijn vrijdagpuzzelke staat er nu op zaterdag.

Alzheimer light of medium noem ik dat.

Het zal (misschien) niet meer gebeuren...

We laten trouwens de spellekes eventjes voor wat ze zijn en we schakelen over naar een puzzelke.
De opgave is simpel, de oplossing vraagt wellicht wat denkwerk of wat uitproberen:
Het is duidelijk dat de optelling niet klopt.
Je moet er nu voor zorgen dat de som wel 1111 bedraagt door in de getallen die je bij elkaar optelt, 5 cijfers te vervangen door een nul.
Als je denkt te weten hoe dat moet, stuur je me maar een mailtje.
Dat kan tot maandagavond.
Mijn adres: herve.tavernier2@pandora.be
Succes!
En dinsdag geef ik mijn oplossing.

Andromeda

Andromeda is het dichtste zusje van onze eigen Melkweg.
Maar deze schitterende spiraalnevel staat toch nog altijd 2,5 miljoen lichtjaar van ons af.
Dat wil dus zeggen, dat als we Andromeda in het vizier krijgen, wij haar zien zoals ze er 2,5 miljoen jaar geleden uitzag.

NASA heeft in december de Wide-field Infrared Survey Explorer (WISE) gelanceerd om beelden te schieten van het heelal in infrarood licht.
De foto’s die WISE levert tonen dus de warmtestraling die door de objecten worden uitgestraald.
Voor astronomen is de studie van Andromeda interessant omdat dit stelsel een analoge structuur vertoont als onze Melkweg.

Eergisteren gaf NASA het volgende magnifiek WISE-infraroodbeeld van Andromeda vrij:


Foto: NASA/JPL-Caltech/UCL - Klik voor een groter beeld.

De blauwe zones in die foto zijn sterren.
Net zoals onze eigen ster, onze zon in onze Melkweg, sturen die sterren nogal wat warmte uit. Dit komt overeen met infraroodlicht van een korte golflengte. In dit geval zijn de waarnemingen gedaan voor straling met een golflengte van 3,4 micrometer. Het resultaat is gecodeerd in een blauwe kleur op de foto.
Andromeda is wat sterrenaantal betreft, de grot zus van onze Melkweg. Haar aantal sterren wordt geschat op een triljoen.
Dat is een miljoen x een miljoen x een miljoen.
Probeer je daar maar niets bij voor te stellen. Dit is onbegonnen werk.
Of toch: dit aantal sterren is toch nog een miljoen keer kleiner dan het aantal moleculen water in 30 ml water! Maar als we over moleculen en atomen praten zitten in het andere uiterste: het domein van het onvoorstelbaar kleine…
Onze Melkweg bevat, volgens de huidige schattingen “slechts” 200 miljard sterren. Dit is “slechts” 200 x een miljoen x een miljoen. En dus 5000 keer kleiner dan het triljoen van Andromeda.

De rodere gebieden op de foto komen overeen met de koelere zones van slierten interstellair (= tussen de sterren) stof binnen het Andromedastelsel. Hier wordt infrarood licht van minder energie en dus van een grotere golflengte uitgestraald. De waarnemingen in die zones werden gedaan voor infrarode straling van 22 micrometer. Die straling werd rood gecodeerd op de foto.

Het blauwe bolletje centraal onder de Andromedaschijf, is Messier 110, een “klein” bolvormig melkwegstelsel en één van de vele satellietstelsels van Andromeda.

Ben je akkoord: bij al die fenomenale grootheid zullen we maar best nederig het hoofd buigen nietwaar?

Dag Nonkel Bob

De jaren 50.
We hadden thuis nog geen televisie.
Maar ons tante Leine had er wel één.
En zo nu en dan mochten we gaan kijken.
Naar “Schipper naast Mathilde”.
Maar ook naar Nonkel Bob en tante Ria.

 
Meezingen met “Vrolijke, vrolijke vrienden”.
Vol spanning kijken Manko Kapak met zijn verhaal over de smerige Spaanse conquistadores en broederstrijd tussen de Incavorsten.
En naar “Het geheim van Killary Harbour” met een toen nog erg jonge Wies Andersen en met Cyriel Van Gent.













Ik heb er mateloos van genoten.
Ik heb er mijn liefde voor toneel en voor het lezen van vele vele boeken aan overgehouden.
Dag Bob Davidse. Je bent er nu niet meer. Rust in vrede.
Maar ik geraak je nooit kwijt, want je hebt mijn jeugd mateloos mooi gekruid.
Bedankt Nonkel Bob.

Weerkaart fullscreen

Het internet zit vol mogelijkheden om het weer te controleren.
Onlangs vond ik er weer een interessante. Per toeval gaat het net als in mijn bericht van gisteren om een Google Maps mashup.
Full Screen Weather levert je op een Google Map een zeer uitgebreid overzicht van de weersgesteldheid in je (ruime) omgeving.
In het opstartscherm, kan je de gewenste locatie opgeven:


En dan krijg je een Google Map voorgeschoteld die je de temperaturen geeft van de waarnemingsstations in de buurt.

 
Maar aangezien het om een Google Map gaat, heb je weer alle mogelijkheden van dien: verschuiven, zoomen, scrollen, kaart-, satelliet-, of terreinweergave.
Bovenaan links heb nog een aantal extra keuzemogelijkheden:

 
Je kan kiezen tussen het weergeven van de temperatuur of voor een wolkenfoto. Weergave van neerslag lijkt niet te werken.
Ook met settings kan je een aantal weergaveparameters instellen: alleen temperatuur, temperatuur + wind, satellietweergave in infrarood, dauwpunt en vochtigheidsgraad enz.
Links onderaan op de kaart krijg je een beknopt overzicht van de toestand van de gekozen locatie, met de mogelijkheid om het volgens u meest geschikte waarnemingsstation in de buurt te kiezen.
Ook de weersvoorspelling voor de volgende 4 dagen is voorhanden. En als je wil kan je ook doorklikken op een link naar nog meer gedetailleerde weersinformatie.


En nog is het niet gedaan.
Als je op een temperatuur- of vochtigheidswaarde klikt, krijg je
meer informatie over de meetwaarden in het aangeklikte waarnemingsstation.
En als je dan op de link rechtsboven klikt wordt je overstelpt met een historiek van meetgegevens van een zeer uitgebreid aantal parameters.


Enfin, zeg nu niet meer dat je niet kan weten hoe het met het weer zit als je Herstappe of Zoutenaaie wil gaan wandelen.

Google Labs in Google Maps

Wie hier regelmatig op bezoek komt, weet dat ik een fervent gebruiker ben van Google Maps.
Als hier in een bericht over een bepaalde locatie gesproken wordt, zorg ik altijd voor een link naar de Map die verduidelijkt waar die plaats precies ligt op de wereldkaart.
Dit is de moderne versie van een reflex waar ik al jarenlang aan lijd: willen weten waar het ligt.
Vroeger gebruikte ik daarvoor een grote gedetailleerde wereldkaart op de muur achter mijn bureau.
Nu kan ik op de veel gedetailleerdere Google kaarten terecht.

En de mogelijkheden van Google Maps breiden maar uit.
Vooral omdat programmeurs voortdurend nieuwe mashups produceren, die aan het zoeken op kaarten handige nieuwigheden toevoegen.
In het voorbije weekend heeft Google een aantal van die handigheidjes beschikbaar gesteld via een groene Google Labs-knop in de rechtse bovenhoek van de kaart:


Wat voor goeds zit er allemaal achter die knop verborgen?
Wel hier heb je de (voorlopig) 9 speeltjes mooi op een rijtje:


Ik ga ze hier niet alle 9 toelichten. Het is aan jullie om wat te experimenteren.
Maar een drietal pik ik er toch uit.

1. Slepen en zoomen


Als je deze mashup inschakelt, verschijnt er een bijkomende knop onder de zoombalk links op de kaart.
Als je op die knop klikt, kan je met de muis een gebied afbakenen op de kaart en Google Maps zal automatisch inzoomen op dat gebied.

Tussen haakjes: boven de zoombalk zie je nog een kleine ronde knop. Die laat toe om de kaart met één klik te doen verhuizen naar de plaats op de kaart van waar je aan het internetten bent!
Maar om dat te laten werken moet je eerst geolocatie in je browser inschakelen en toelaten. Hoe dat moet is voor elke browser verschillend. En… je moet er rekening mee houden dat je daarmee een stukje van je privacy prijs geeft. Aan u de keuze…

2. Knopinfo  met lengte- en breedtegraad


Eenvoudig maar in sommige gevallen erg handig: als je met de muis over de kaart beweegt, krijg je op elk moment de lengte – en breedtegraad van het punt op de kaart in een geel kadertje aangegeven.
Hou er rekening mee dat die gegevens in decimale waarden zijn aangegeven. Wil je ze in de bij ons meer gebruikelijke graden, minuten en seconden, dan zal je moeten omrekenen.
Maar dat is voor de rekenliefhebbers: je kan dit ook voor u laten doen, op deze website b.v.

3. Markering voor lengte- en breedtegraad

 
Dezelfde functie als hierboven.
Maar nu klik je met de rechtse muistoets op een locatie. In het menu dat nu opengaat, kies je voor “Markering voor lengte- en breedtegraad plaatsen”.
Er wordt nu een marker met de gegevens op de plaats vastgezet. Deze marker blijft staan zolang je Google Maps niet sluit.

Probeer ook de andere Google Labs uitbreidingen eens.
”Wat is hier dichtbij?” kan ook interessant zijn bijvoorbeeld.
Maar dat moet je maar zelf eens uitvissen.

Maandagillusie

Illusies fascineren mij al jaren.
Ik ben dan ook voortdurend op zoek naar nieuwe exemplaren.
Mijn verzameling groeit maar aan.
Ik ga daarom van maandag een illusiedag maken.
Elke maandag presenteer ik er hier eentje.
Het kan om een visuele of een auditieve illusie gaan. Of over hoe je een tactiele illusie kan ervaren.

Ik start de nieuwe reeks met een mooie die ik op de Flickr-pagina van Erik Minnema vond.
Een schitterend beeld ter ere van MC Escher, de Nederlandse meester van de visuele illusie:


Deze sublieme foto is gemaakt naar een tekening van de Nederlandse natuurkundige Bruno Ernst, de biograaf van Escher.

't Er viel ne keer...

‘t Er viel ‘ne keer een bladtjen op het water

‘t Er lag ‘ne keer een bladtjen op het water

En vloeien op het bladtje dei dat water

En vloeien dei het bladtjen op het water

En wentelen winkelwentelen in ‘t water

Want ‘t bladtje was geworden lijk het water

Zoo plooibaar en zoo vloeibaar als het water

Zoo lijzig en zoo leutig als het water

Zoo rap was ‘t en gezwindig als het water

Zoo rompelend en zoo rimpelend als water

Zoo lag ‘t gevallen bladtjen op het water

En m' ha' gezeid het bladtjen ende ‘et water

‘t En was niet ‘t een een bladtje en ‘t ander water
Maar water was het bladtje en ‘t bladtje water

 En ‘t viel ne keer een bladtjen op het water

Als ‘t water liep het bladtje liep.
Als ‘t water bleef staan, het bladtje
stond daar op het water
En rees het water ‘t bladtje rees en ‘t water
En daalde niet of ‘t bladtje daalde en ‘t water
En dei niet of het bladtje dei't in ‘t water
Zoo viel der eens een bladtjen op het water
En blauw was ‘t aan den Hemel end'in ‘t water
En blauw en blank en groene blonk het water
En ‘t bladtje loech en lachen dei het water
Maar ‘t bladtje en wa' geen bladtje neen en ‘t water

En was nie' meer als ‘t bladtjen ook geen water
Mijn ziele was dat bladtjen: en dat water?-
Het klinken van twee harpen wa'dat water
En blinkend in de blauwte en in dat water
Zoo lag ik in den Hemel van dat water
Den blauwen blijden Hemel van dat water!
En ‘t viel ne keer een bladtjen op het water
En ‘t lag ne keer een bladtjen op het water.

Guido Gezelle     

                

Koken in de ruimte

Ik heb het hier niet over de kunsten van Piet Huysentruyt op de maan of van Peter Goossens in het ISS.
Nee, ik heb het over het ordinaire koken van water als er geen zwaartekracht is.

Jaren aan een stuk heb ik leerlingen naar het koken van water laten kijken.
Hoe onnozel dit ook lijkt, daar is heel wat van te leren.
Je moet dat ook maar eens aandachtig observeren door een pan water op het vuur te zetten en je tijd te nemen.

Van zodra je de pan water begint te verwarmen, zie je op de bodem en aan de zijkanten gasbelletjes ontstaan, die groeien, loskomen en naar de oppervlakte stijgen.


 
Dit zijn geen bellen waterdamp, maar bellen opgeloste lucht (zuurstof, stikstof,…).  Dit soort bellen zie je bijgevolg nooit als je 100% zuiver water kookt, want daar zijn geen gassen in opgelost.
Als je leidingwater kookt zie je ze natuurlijk wel. Maar na een tijdje zijn ze verdwenen.

Als je het gasvrije water blijft verwarmen, zie je hier en daar, op de plaats waar je verwarmt (meestal de bodem, tenzij je een verwarmspiraal gebruikt), nieuwe belletjes ontstaan.
Ook die groeien, komen los en stijgen naar de oppervlakte en barsten open.
Maar dit keer zijn het geen bellen opgeloste lucht! Dit keer zijn het waterdampbellen!
Waar de temperatuur hoog is, kan het water plaatselijk verdampen en een belletje waterdamp vormen. Dat belletje groeit en stijgt naar het oppervlak.
Dat de bellen naar de oppervlakte stijgen komt door het feit dat de bellen een kleinere dichtheid hebben dan het omringende water: het dichtere water wordt door de aardse zwaartekracht sterker aangetrokken en daalt dus. De bellen worden naar omhoog geduwd. We zien ze stijgen.

En tezelfdertijd gebeurt er nog iets.
Door het opwarmen zetten de onderste waterlagen uit. Daardoor krijgen ze een kleinere dichtheid dan de bovenste lagen.
Onder invloed van de zwaartekracht dalen de bovenste lagen en stijgen de onderste lagen. In het water ontstaat een stroming.
In de fysica spreekt men van convectiestroming.


Als we blijven verwarmen gaan zich nu overal in de vloeistof dampbellen vormen. Door de hogere temperatuur wordt de druk in die bellen even hoog is als de druk van de omgevende vloeistof. Die bellen barsten overal in de vloeistof open. Het water kookt.

Als die hele uitleg hierboven klopt zou het koken van water in de ruimte, waar er geen zwaartekracht is, totaal anders moeten verlopen: geen stijgende dampbellen, geen convectiestromen.
Uiteraard hebben astronauten dat getest.
En NASA heeft een filmpje vrijgegeven waarin je ziet hoe verschillend water kookt onder invloed van de zwaartekracht (1 g) en in de (quasi) afwezigheid van zwaartekracht (micro g).
En inderdaad: zonder zwaartekracht stijgen er geen dampbellen op, maar er vormt zich één grote dampbel, die niet stijgt, maar in de buurt van het verwarmingselement blijft.
Je ziet ook hoe de grote dampbel alle kleine belletjes in haar omgeving opslokt.
Dat laatste zie je nog beter als je op het tweede beeld hieronder klikt. Je ziet dan een vóór- en zijaanzicht.

Je ziet dus maar dat “het (kokend) warm water uitvinden” nog zo simpel niet is.

Allo pompiers

Ook bij het spelleke van deze week moet je gekleurde balletjes naar een doel brengen.
Hierboven zie je al wat daarmee bedoeld wordt.
Maar je ziet misschien ook al dat het voor het welslagen in dit spel een voordeel kan zijn als je enige “pompierservaring” hebt.
Je moet immers de weg langswaar de balletjes moeten lopen, op bepaalde plaatsen "bewerken" door tegen beweeglijke objecten aan te spuiten. Niet simpel, dat zal je wel ondervinden...

Je kan de spuit met de muis bewegen.
De spuitkop kan je met de pijltjestoetsen naar links en naar rechts op breed (zwakkere straal) of smal (sterkere straal) instellen.
En geen nood: water is er genoeg in voorraad.

Klik dus op het beeld hierboven en spuiten maar.
Zorg dat ge niet nat wordt.

PDF’s online (laten) invullen

Tenzij je over een pdf-editor beschikt, geraak je in de problemen als je op je PC een pdf-document moet invullen.
Je kan natuurlijk omzettingen doen

• van pdf naar doc
• In Word het bestand invullen
• het doc-bestand weer omzetten naar pdf

Dit is nogal omslachtig.
Toen ik onlangs voor leden onze plaatselijke wandelclub een pdf-bestand afkomstig van de RVA moest invullen, ging ik op zoek naar een gratis middeltje om dat klusje te klaren.
En ik had snel succes!



Free PDF Editor was wat ik nodig had.
Op de site doe je een upload van je pdf-bestand.
Je vult het online in en dan downloadt je het ingevulde bestand naar je PC.
Eenvoudig, snel en gratis! Het ei van Columbus dus!

Meer nog.
Veronderstel dat je iemand anders één van uw pdf-bestanden met zijn gegevens wil laten aanvullen:

• registreer je op de Free PDF Editor-site
• doe een upload van uw pdf-bestand dat je door de andere wil laten invullen
• je krijgt een link naar dat bestand
• bezorg die link aan de andere persoon, zodat die het bestand online kan invullen
• downloadt het ingevulde bestand.

Weet je het nog, de tijd van de faxen?
Nog niet zo lang geleden, maar toch: gedaan ermee.
En met een veel properder en leesbaarder resultaat!

Eindelijk weten we het. Ongeveer toch.

Bij de bevruchting van een eicel is er één spermacelletje uit de miljoenen (als ‘t goed gaat tenminste) dat de race wint.
Die kampioen mag de eicel binnen en kan aan de vorming van het nageslacht beginnen.


Maar hoe komt het toch dat die zaadcellen, die bij de man zo braafjes stilzitten in de testikels, plots zo hard beginnen te koersen van zodra ze in de vagina losgelaten worden?

Wel dit (letterlijk) levensbelangrijk probleem is nu voor een groot stuk opgelost.
Onderzoekers van de University of California in San Francisco hebben vorige week in Cell uiteengezet hoe dat allemaal in mekaar zit.
En teken des tijds: ze hebben er zelfs een filmpje over op YouTube gezet!
Spijtig dat het Engels van prof. Kirichok en zijn collega Lishko niet zo gemakkelijk te verstaan is.
Maar uit hun verhaal blijkt dat het hier om pure (bio)chemie gaat.
Mooi didactisch materiaal zelfs voor een cursus over zuren en basen in een zesde jaar middelbaar.

Het artikel over het onderzoek is in het laatste nummer van Cell uitgebreid te lezen.
Maar ik zal proberen hier het belangrijkste op een rijtje te zetten.

Van zodra de spermacellen in de vagina terechtkomen, verlaagt hun inwendige zuurtegraad. Voor de scheikundigen: de pH stijgt.
Daardoor worden de spermacellen veel beweeglijker.
Ze bewegen vlot van de vagina, door de baarmoeder, naar de eileiders.

In de eileiders krijgen de zaadcellen een tweede pH-verhoging, waardoor hun beweeglijkheid verder toeneemt, zodat ze tot bij de te bevruchten eicel kunnen geraken.
Dat verloop van de pH was al geruime tijd bekend, maar waarom de pH zo verliep bleef een vraagteken.
De onderzoeksgroep van Kirichok en zijn collega Lishko vonden een antwoord. Ze ontdekten in de staart van de zaadcel een ionkanaal langs waar waterstofionen (H⁺) kunnen ontsnappen.


Daardoor vermindert de concentratie van H⁺-ionen in de cel en wordt de zaadcel extra beweeglijk.
Het opengaan van dat kanaal wordt gestimuleerd door

• lage concentratie aan H⁺-ionen in de vagina en eileiders
• lage concentratie aan zinkionen in de spermacellen.
  In de zaadcellen is de concentratie aan zinkionen normaal hoog. Maar het slijmvlies in de vagina en de eileiders absorbeert zinkionen waardoor het H⁺-ionenkanaal opengaat.
  
• hoge concentratie aan endocannabinoiden. Dat zijn door het lichaam zelf geproduceerde stoffen, die een analoge werking vertonen als de werkzame stoffen in cannabis.
  Meteen een verklaring waarom straffe mannelijke marihuanarokers dikwijls met vruchtbaarheidsproblemen te kanten hebben: ze doen met hun cannabis hun zaadcelletjes te vroeg te snel lopen, zodat ze (de zaadcelletjes) al uitgeput zijn vóór ze bij het eicelletje aankomen… 

De kennis van de factoren die de beweeglijkheid van de spermacellen beïnvloedt, opent mogelijkheden zowel voor het behandelen van bepaalde vruchtbaarheidsproblemen bij de man, als bij het ontwikkelen van contraceptiva voor de man.
De tijden zullen dus misschien veranderen.
Binnenkort wellicht op de slaapkamer: ”Hebt ge uw pil al gepakt vandaag, ventje? Neen, neen niet die blauwe!”