Arend Joan Rutgers - bis

Arjen Dijksman schreef als reactie op mijn bericht van gisteren “Mijn vriend Einstein” het volgende:

Bedankt voor deze interessante anekdoten. Uit zijn levensbericht blijkt dat Rutgers een zeer veelzijdige wetenschapper was, met belangstelling voor raakvlakken zoals biologie, chemie en astronomie. Ik heb nooit college gehad van een professor die een glas bier uitloofde voor elke vraag die tijdens de les gesteld werd. Dat moet wel apart geweest zijn. Zouden er video-opnamen van zijn colleges zijn?

Omdat Arend Joan Rutgers bij mij zo hoog bovenaan in het laatje ligt, geeft ik mijn antwoord aan Arjen hier voor iedereen.


Rutgers was een zeer bijzonder man.
Ik heb alles afgezocht, maar ik heb spijtig geen video gevonden. Dat kon in die tijd ook niet. Camera's waren in de jaren 60 nog behoorlijk groot en niet digitaal. En niemand zou het aangedurfd hebben om met zoiets in de les te verschijnen.
Ik vond wel bovenstaande oude foto waarin je Rutgers (vooraan) ziet met Casimir in een auto die ze in Amerika voor $50 kochten om van Michigan naar New York te rijden en hem daar achter te laten…

Ik zou nog veel anekdotes over Arend Joan kunnen vertellen.
Een paar dus nog.
Ik heb 2 jaar fysicochemie bij hem gevolgd.
We zaten toen gemiddeld met een 50-tal studenten in de les.
De meisjes moesten steeds op de eerste rijen gaan zitten en hij zag dan ook onmiddellijk als er eentje ontbrak ("broste" in het studentenjargon).
Ik hem dikwijls horen roepen "Waar is juffrouw Amelinckx?". Amelinckx was een echte brosser. Vandaar dat ik mij na al die jaren haar naam nog herinner.
Rutgers gaf zijn lessen in stokoud auditorium in de Jozef Plateaustraat in Gent. 
   
Tijdens de lessen was er naast de prof ook steeds een bediende (een "pedel") aanwezig. Om het bord schoon te vegen als het volgeschreven was!
Dat bord was echt kapot geschreven: links bovenaan was er gat van wel 2 cm diameter en dat werd (raar maar waar) met krijtpulp gevuld!
Maar door het schoonvegen kwam dat pulp regelmatig los en was er weer een gat. Dan hoorden we Rutgers telkens roepen "Fons (de naam van de pedel), steek het gat nog eens vol!". Telkens grote hilariteit op alle banken, temeer omdat "het gat volsteken" bij ons jonge jongens enige connotatie had...

Rutgers had ook fel last van reuma.
Zijn labo, waar we oefeningen moesten maken, lag op de derde verdieping, bovenaan een oude houten trap. We moesten telkens boven wachten tot de deuren van het lab opengingen. En het gebeurde soms dat we van bovenaan Rutgers de trap hoorden opklauteren alsmaar vloekend "Ai, potverdomme, potverdomme, mijn oude knoken, potverdomme!".
En wij maar gniffelen...

En tenslotte heb ik nog een zeer goede persoonlijke herinnering.
Rutgers nam zijn examens mondeling en individueel af: student aan het bord en prof achter de tafel, niemand anders aanwezig.
Dit is nu niet meer denkbaar. Zelfs niet meer aanvaardbaar.
Elke student moest op gang wachten tot hij aan de beurt was.
Op een julimorgen 1967 stond ik daar dus ook. Ik zag aan degenen die buitenkwamen, dat ze het er niet goed van af hadden gebracht. Fysiche chemie was echt wel een zware, moeilijke cursus.
Met kloppend hart stapte ik binnen.
"Dag meneer Tavernier. Geef mij eens de relatie tussen de druk van een ideaal gas en de constante van Boltzmann en leg dat eens een beetje uit."
Mijn antwoord vloeide probleemloos op het bord.
Ik weet het nog steeds: p = nkT.
En mijn uitleg was ook goed.
Zei Rutgers "Weet je wat, ik zal je 16 op 20 geven, want je bent de eerste deze morgen die deze vraag kan beantwoorden. Tenzij dat je nog een tweede vraag wil om nog meer punten te scoren?"
Uiteraard bedankte ik daarvoor en met een jubelend hart stoof ik naar buiten. Grote onderscheiding bij Rutgers! Hemels!
Niet echt eerlijk natuurlijk, want hoe wist hij dat ik de wel 500 blz. van zijn cursus beheerste door dat ene vraagje met dat ene goede antwoord?
Maar ik heb toch maar weinig wroeging gehad en volop genoten van mijn hoge score.

Denk nu niet dan mijn bewondering voor Arend Joan alleen daardoor komt.
Neen, daarvoor had Arend Joan Rutgers teveel andere capaciteiten.