dinsdag 21 juli 2009

De juli-eclips en een gravitatieraadsel

Terwijl Internet en de media nog uitpuilen van de berichten over de maanlanding van 40 jaar geleden, maken astronomen, zonnespecialisten en eclipsliefhebbers zich al volop klaar voor de zonsverduistering van morgen 22 juli.

Onder welke voorwaarden zo’n eclips kan optreden zie je hieronder:

  1. de maan moet tussen de zon en de aarde staan (nieuwe maan)
  2. de verbindingslijn zon-maan-aarde moet zodanig zijn dat de schaduwkegel van de maanschaduw de aarde raak.


Klik op het beeld voor een grotere weergave.

In ons landje zal er helemaal niets van de eclips te zien vallen.
De schaduwkegel gaat op 22 juli niet over Europa.
In de onderstaande animatie zie je waar de brede schaduw van de maan over de aardbol strijkt.
Alleen in dat gebied is de verduistering waarneembaar.
Het kleine zwarte vlekje stelt de plaats voor waar de slagschaduw van de maan de aarde raakt: alleen daar is de verduistering volledig.
In de rest van het brede schaduwgebied is de verduistering slechts gedeeltelijk.
Je ziet hoe zuidelijk Azië (een deel van China o.a.) in de totale verduisteringszone ligt.


Rechtsboven zie je de UTC-tijd (Temps Universel Coordonné - Coordinated Universal Time) van totale verduistering.
Die tijd is benaderend gelijk aan de GMT-tijd (Greenwich Mean Time). In de zomer is de GMT twee uur achter op de tijd die wij hanteren.
In de buurt van Shangai aan de Chinese oostkust heeft de totale eclips plaats rond 01:40 UTC, dat is rond 7.40u. onze (zomer)tijd.
Onderaan rechts zie je de duur van de totale verduistering. In de Chinese totaliteitszone ligt die duur ruim boven de 6 minuten.
Daardoor is deze eclips de langstdurende van de 21ste eeuw.

Die lange duur zal toelaten om grondige waarnemingen te doen over een merkwaardig effect dat in 1954 voor het eerst tijdens een eclips is waargenomen door de Franse econoom én fysicus, Maurice Allais.

Misschien heb je al eens de slinger van Foucault kunnen zien in het Pantheon te Parijs of elders.


Het vlak waarin de slinger beweegt is eigenlijk constant. Maar omdat de aarde draait, krijgen we de indruk dat het slingervlak draait.
En nu komt het.
Allais zag dat er tijdens een eclips een abnormale verandering optrad in het vlak waarin een slinger beweegt:

Allaiseffect
Allais legde het verschijnsel uit door aan te nemen dat tijdens eclips een verandering van het zwaartekrachtveld zou optreden.
Dit werd door veel fysici niet aanvaard, omdat de verklaring door Allais de algemene relativiteitstheorie van Einstein in het gedrang kon brengen. En die had zijn geldigheid al zo dikwijls bewezen. Er werd daarom naar andere oorzaken dan een verandering in het zwaartekrachtveld gezocht: temperatuurseffecten, drukveranderingen enz.

Je zal begrijpen dat een langdurige eclips toelaat om die verandering in de rotatiezin van het slingervlak goed te bestuderen.
22 juli 2009 zal dus aan de fysici een ultiem lange kans geven om het Allais-effect grondig te onderzoeken.
Wil je over dat mysterieuze effect meer te weten komen, dan raad ik je aan om het goed leesbare en Nederlandstalig artikel in het februarinummer 2007 van Zenit eens door te nemen.

Zo zie je maar dat een wonderlijk natuurfenomeen niet alleen een spectaculair en indrukwekkend verschijnsel is, maar dat het ook de mogelijkheid biedt om fundamentele natuurkundige theorieën grondig op hun geldigheid te onderzoeken.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten