Het is ook nooit (helemaal) goed

Je zal je nog wel herinneren hoe we op het einde van de vorige eeuw (halverwege de jaren 90) zijn overgeschakeld op loodvrije benzines.
Voordien werd tetra-ethyllood aan benzines toegevoegd om de zogenaamde klopvastheid van benzines te verhogen.

Tetra-ethyllood - beeld Wikipedia

Ik ga hier niet te hele technische uitleg doen over klopvastheid.
Wie daar interesse voor heeft kan te rade gaan bij Wikipedia.
Het komt er op neer dat de loodverbinding ervoor zorgde dat de samengeperste lucht-benzinemengsels in de motor niet vanzelf gingen ontbranden vóór "de bougie" zijn vonk gaf. Daardoor liep de motor soepeler.
Máár: het lood kwam via de uitlaatgassen in de natuur terecht en b.v. via grassen en koeien uiteindelijk in de mens. Met alle schadelijke gevolgen van dien. Want lood is vergif voor de mens.

2008 - 2009. Dus 10 à 15 jaar later. We worden er ons meer en meer van bewust dat de aarde langzaam opwarmt. Over dat feit wordt eigenlijk niet meer gediscussieerd. Over de reden van die opwarming bestaan er wel meningsverschillen waar we hier niet op ingaan.

Maar nu komt het.
In Nature Geoscience van 18 april jl. publiceerden een aantal wetenschappers van het Pacific Northwest National Laboratory in Richland Washington onder leiding van Dan Cziczo een artikel waaruit je kan opmaken dat het vanuit klimaatoogpunt misschien beter was geweest lood te blijven gebruiken!
Hoe kan dat nu?
Dan moeten we eens gaan kijken hoe wolken ontstaan.

Om wolken te maken moeten er in de atmosfeer heel kleine deeltjes aanwezig zijn die kunnen dienst doen als condensatiekernen.
Dat kunnen stofdeeltjes zijn of zelfs bacteriën.
Op die condensatiekernen slaan dan waterdruppels en ijskristallen neer en zo groeit er langzaam een wolk. Dat zie je hieronder schematisch weergegeven.


De Amerikaanse onderzoekers hebben nu in hun lab kunstwolken gemaakt. Ze gebruikten daarbij steeds andere soorten stofdeeltjes als condensatiekernen.
En wat bleek?
Dat wolken zich gemakkelijker vormen wanneer de deeltjes die als condensatiedeeltjes optreden lood bevatten.
Lood zorgt ervoor dat de stofdeeltjes zich als het ware als super-condensatiekernen gedragen.

Vóór de loodvrije benzines zat er veel meer lood in de lucht dan nu.
Er waren daardoor toen ook meer wolken dan nu.
Er werd dus ook gemiddeld meer zonlicht teruggekaatst in de ruimte dan nu het geval is.
De groep rond Dan Cziczo komt dan ook tot de conclusie dat lood de opwarming van de aarde met tientallen jaren vertraagd heeft.

Lood in de lucht: slecht voor de gezondheid, maar goed voor het klimaat.
Zo zie je maar: wat mensen doen is eigenlijk nooit helemaal goed.

YouTube: daar kan je niet meer naast kijken

YouTube, de videosite van Google, heeft op een korte tijd een enorme vlucht genomen.
Het is na Google zelf, één van de drukst bezochte zoeksites geworden.
Vooral wie zoals ik blogt, vind er illustratieve video-fragmenten bij vrijwel alle denkbare onderwerpen.

Sedert 10 november 2008, toen ik met mijn blogje begon, heb ik 192 berichtjes geplaatst. In minstens 26 daarvan heb ik een YouTube-fragment gebruikt. Wellicht zijn het er meer omdat ik in de beginperiode mijn berichten niet altijd consequent van labels voorzag.

Op de commerciële site van YouTube - Nederland zijn er een aantal duizelingwekkende cijfers te vinden. Ze gelden dus voor Nederland en niet voor ons landje, maar de trend zal wel dezelfde zijn.
Ik schotel ze even voor:

• er wordt iedere minuut (!) 15 uur videomateriaal naar YouTube geüpload
• per week betekent dit het equivalent van 60.000 complete films
• wereldwijd gebruikt één op de vijf internetters YouTube. In Nederland zouden dat er zelfs bijna één op twee zijn.
• misschien raar, maar de helft van de gebruikers is ouder dan 30
• en bijna de helft van de gebruikers is vrouw
• Nederland telt 6 miljoen YouTube-gebruikers

En YouTube zou YouTube niet zijn, mocht die cijferdans niet in een filmpje gegoten zijn:

Over Niels Bohr, het zeemeerminnetje en koningswater

Niels Bohr heeft mij al van jongs af geboeid.
Ik herinner mij hoe ik voor het eerst over hem hoorde in 1962, in het 5de jaar van de Wetenschappelijke A in het Sint-Gregoriusinstituut te Ledeberg. Daar volgde ik de laatste drie jaren van mijn middelbaar onderwijs.
Sint Gregorius bestaat al lang niet meer.
De gebouwen in Ledeberg staan er nog en er is nog wel een school, maar het is nu Bendictuspoort - Campus Ledeberg geworden.

Ons 5de jaar werd toen nog de "2de wetenschappelijke A" genoemd. Toen telde men in de klassen middelbaar nog af van 6 naar 1.
Roland Verleyen was er onze jonge leraar scheikunde en fysica. De enige leken-licentiaat in een groep priester-leraars die in alle vakken thuis waren...
De heer Verleyen - onze leraars waren toen nog heren voor ons - vertelde ons over het revolutionaire atoommodel van Bohr.

Niels Bohr - Beeld via Wikipedia

Een nieuwe wereld ging voor mij open. De scheikunde heeft mij nooit meer losgelaten.
Niels Bohr ook niet.
Ik ben deze Deense natuur- en scheikundige, Nobelprijs fysica 1922, voortdurend blijven tegenkomen in mijn studies, in mijn werk als leraar, in mijn lectuur.
En ik heb er een paar anekdotes aan overgehouden.

Midden de jaren '70 was ik met mijn toenmalige collega en leraar wiskunde, Luc Bonami, op reis in Kopenhagen.
Op een zonnige middag zaten we in de haven aan de waterkant rustig te genieten van het lieftallige en beroemde beeldje van de Kleine Zeemeermin.


Naast ons in het zonnetje zat een bejaard echtpaar, 80-plussers.
We geraakten aan de praat.
En ik vertelde over mijn scheikundestudies in Gent en hoe ik daarin te maken kreeg met hun beroemde stadsgenoot Niels Bohr.
Dat was een schot in de roos.
De oude dame zette zich onmiddellijk recht. En ze vertelde. Ze was als jonge meisje jarenlang in dienst geweest bij de familie Bohr! Vader Bohr was professor aan de universiteit van Kopenhagen.
Ze had Niels als twintiger gekend. Het was een sportieve man, vertelde ze. Hij was doelman in een plaatselijke ploeg. Maar hij was er soms niet helemaal met zijn gedachten bij en als zijn ploeg in de aanval was, stond hij soms berekeningen te maken op zijn doelpalen!
Zijn broer Harald, later een gekend professor wiskunde, was een veel beter voetballer. Hij speelde zelfs mee in de Deense nationale ploeg.

Ik zie het oude dametje nog altijd haar verhaal doen. Het spijt me voor eeuwig dat ik daar toen geen foto van gemaakt heb.
Ik heb dit verhaal dikwijls aan mijn leerlingen verteld, toen ik weer eens mocht uitleggen hoe Niels Bohr met een fenomenale nieuwe visie, het atoommodel van zijn Nieuw-Zeelandse leermeester Ernest Rutherford verbeterde.

En dat Kopenhagen-verhaal is weer helemaal bij mij boven gekomen toen ik onlangs in een erg interessant boek aan het lezen was: World Records in Chemistry.

Op blz. 178 kwam ik onze Niels weer tegen. In een verhaal uit de periode vóór en tijdens de tweede wereldoorlog.
De Duitse natuurkundigen Max von Laue (Nobelprijs fysica 1914) en James Franck (Nobelprijs fysica 1925) waren beiden tegen het Hitler-regime gekant. Ze werden dan ook voortdurend lastig gevallen en getreiterd.
Ze besloten hun kostbare gouden medailles naar hun collega en vriend Niels Bohr in Kopenhagen te sturen. Ze waanden Kopenhagen een veilige stad.
Maar in 1940 werd Denemarken door de Duitsers bezet.
Niels Bohr en Georg von Hevesy (Nobelprijs scheikunde 1943) vonden er niets beters op dan de waardevolle medailles van von Laue en Franck op te lossen in koningswater! Zo werden de medailles onzichtbaar en onvindbaar voor de nazi's! Je moet er maar aan denken...

Koningswater of aqua regia is absoluut geen water. Het is een mengsel van geconcentreerd zoutzuur (HCl) en salpeterzuur (HNO₃) in een verhouding 3:1.
Koningswater is het enige mengsel dat edele metalen zoals goud en platina kan oplossen.
Het was al bij de alchemisten bekend.
Die voorlopers van de echte chemisten waren driftig op zoek naar de steen der wijzen die hen moest toelaten om onedele metalen in goud om te zetten.
Het is hen nooit gelukt, maar ze hadden wel het oplosmiddel gevonden voor goud, de koning der metalen: de aqua regia, het koningswater.

Bohr en Hevesy bewaarden hun precieuze vloeistoffen heel de tweede wereldoorlog lang op een rek in een labo van Niels. Nadien recupereerden ze het goud uit de oplossing en de Nobelprijsstichting sloeg nieuwe medailles voor von Laue en Franck.
Zo konden Niels Bohr en zijn collega door hun parate chemiekennis de Hitlerbende een lelijke neus zetten.

Ja, Niels Bohr, een mastodont van de wetenschap in de vorige eeuw.
Hij zal nog wel een paar keer mijn pad kruisen denk ik. Hoop ik.

Getwitter en gegoogel over varkensgriep

Wil je eens volgen hoe er over de varkensgriep getwittert wordt?
Klik dan op de Google Map hieronder.

Maar laat je vooral niet opjagen! Want iedereen kan twitteren wat hij wil.

Serieuzer van aard is onderstaande kaart waarop gegevens getoond worden, verstrekt door o.a. de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), Google News, ProMED e.a.
De kaart wordt om het uur ververst.

De kaart verwijst naar de site van Healthmap. Ze toont de situatie over heel de wereld.

Op het vogelgriep zat iedereen een beetje te wachten. Het varkensgriep heeft de wereld verrast...

Big Brother is watching you: GSM + GPS

Tijdens onze bloesemwandeling vorige woensdag kwam het ter sprake: een GSM kan een erg nuttig instrument zijn, maar het nadeel is dat je een stuk van je privacy verliest.
Als je dat ding aan laat staan, ben je overal en op elk moment te bereiken en lastig te vallen.
Persoonlijk ben ik een erg beperkte GSM-er maar als er (vooral) jonge mensen thuis op bezoek komen ontkom je er niet aan: hun belletje rinkelt of hun tunetje galmt voortdurend.

En er is geen beterschap in zicht.
De nieuwe generatie Gsm's, de smartphones, hebben meestal al standaard een GPS ingebouwd.
Dan gaan de poppetjes pas echt aan het dansen: ze kunnen u dan niet alleen meer lastig vallen wanneer ze dat nodig vinden, ze weten ook nog op elke moment waar je precies bent.

Binnen het global positioning system (gps) worden er 32 speciale satellieten gebruikt. Die draaien in zes verschillende banen om de aarde en zenden elk een eigen signaal uit.
Elke gps-ontvanger kan daardoor bijna overal ter wereld zijn positie tot op 10 meter nauwkeurig bepalen.

Omdat de gps-ontvangers in GSM's in een apparaat zitten dat ook een zender bevat, kunnen anderen ook zien WAAR je bent.
Dat biedt allerlei nieuwe "mogelijkheden" om in contact te blijven met vrienden en bekenden. Via Google Latitude bijvoorbeeld kan je eenvoudig op een kaart zien waar die vrienden uithangen.

Op de video hieronder zie hoe Google zijn Latitude-toepassing zelf presenteert:

Uiteraard kunnen dergelijke toepassingen ook nuttig zijn.
Oudere dementerende mensen kunnen opgespoord worden als ze hopeloos verdwaald geraken.
Ouders kunnen hun kinderen altijd lokaliseren.
Maat we zitten dan toch wel heel erg dicht bij Big Brother!
Is het wel nodig dat ouders op ieder moment weten waar hun kinderen uithangen? Hebben kinderen geen recht op een minimum aan privacy?
Moeten werkgevers altijd kunnen weten waar hun personeel zich bevindt?

Jerome Dobson, voorzitter van de American Geographical Society, maakt zich daar zorgen over.
Hij publiceerde op 23 april in Nature een artikel waarin hij zijn vrees uitdrukt over de effecten van het zich overal gevolgd te weten.
Tenzij je een (duur) abonnement hebt op dit toptijdschrift, kan je alleen maar een kort resumé lezen. Maar in de Kansascity Star vind je een uitgebreide samenvatting van een ouder artikel van dezelfde auteur over hetzelfde thema.

Dobson vreest dat die nieuw toepassingen de relaties tussen mensen enorm kan beïnvloeden.
Zijn we in staat om voldoende ethische verantwoordelijkheid op te brengen om die nieuwe technologieën op een correcte wijze te gebruiken?
Zoals steeds zit het probleem dus niet in de technologie zelf, want de positieve mogelijkheden zijn er. Het probleem zit bij de mensen die de technologie gebruiken.

Om toch met een lichte (maar illustratieve) noot over het "risico" van gps-toepassingen te eindigen: wie herinnert zich niet de lotgevallen van bospoeper André Vangenechten in de schitterende Eén-serie "Van Vlees en Bloed", toen hij met zijn schoonbroer Wilfried in het bos een reebok ging schieten. Zie je hem nog rondhuppelen met dat afgesneden "zender-oor" om de satelliet te misleiden?
Onvergetelijk!

Foto: Eén - Van Vlees en Bloed

Over een kranig oudje gesproken

Vorige donderdag 23 april is Rita Levi-Montalcini 100 jaar geworden.
Niet zo heel speciaal meer zal je zeggen. Volgens de gegevens van het Nationaal Instituut voor Statistiek waren er in 2008 in België 1381 honderdjarigen.
1237 daarvan waren vrouw en slechts 144 man.
Wat moet je daar nu van denken? Heeft dat iets te maken met het (echte) sterke geslacht of zijn er andere redenen?
In elk geval Rita Levi-Montalcini is ook een vrouw. En wat voor een vrouw!

Foto: BBC News / Europe

Rita Levi-Montalcini is de oudste nog in leven zijnde Nobelprijswinnaar.
Deze Italiaanse neuroloog won in 1986, samen met de Amerikaanse biochemicus Stanley Cohen, de Nobelprijs voor geneeskunde.
Ze leverden een belangrijke bijdrage tot de kennis van de chemische structuur en de werking van groeifactoren.

Ondanks haar gezegende leeftijd is Rita Montalcini nog altijd heel actief bezig. Ze trekt nog dagelijks naar het European Brain Research Institute in Rome. Een onderzoekscentrum dat ze trouwens zelf oprichtte.
Daarnaast is ze ook nog lid van de Italiaanse senaat. In 2001 werd ze senator voor het leven benoemd.

Zoals zovele grote wetenschappers van de 20ste eeuw, was ze van Joodse afkomst.
Ze zegt zelf dat ze haar carrière deels aan Mussolini's fascisme te danken heeft. Zijn anti-Joden-wet in de late jaren 30, dreef haar uit de universiteit van Turijn en verplichte haar tot intense verdere studie in een geïmproviseerd laboratorium dat ze thuis had geïnstalleerd. Ze zegt dat ze zó zeer belangrijke inzichten heeft ontwikkeld.
En ze voelt zich nu zelfs mentaal fitter dan toen ze 20 was zegt ze.

Wie nog meer zou willen lezen over haar leven en wetenschappelijk werk kan op dit ogenblik op veel plaatsen op Internet terecht, maar één van de beste artikels is volgens mij te vinden in Nature News.

Chapeau mevr. Levi-Montalcini.
Ik wou dat ik ook zo mentaal fit kon blijven als jij.
Maar ben ik daarvoor wel lid van het geschikte geslacht?

Chocolade is niet voor den hond en niet van de poes

Woensdag waren we met enkele vrienden aan het bloesemwandelen in Hoepertingen.
De mannen voorop, de vrouwen er achteraan...


En dat mannen niet altijd over politiek of sport praten, bleek toen het mannengesprek op een zeker moment ging over...honden en chocolade!

Hoe zit dat nu? Is chocolade goed voor je trouwe viervoeter?
Een paar brokjes zouden misschien nog wel kunnen. Maar een reep kan al ernstige vergiftigingsverschijnselen opleveren. Zeker als je hond maar een hondje is.
Dit heeft alles te maken met het feit dat honden niet over de nodige concentratie aan enzymes beschikken om het alkaloïde theobromine snel af te breken.
Het theobromine stapelt zich dus veel langer op in het hondenlichaam dan in het mensenlichaam. In een mensenlichaam is het al na 4 à 5 uur verwerkt door de lever. In een hondenlichaam blijft het tot 24 uur aanwezig. Op die wijze komen de nadelige effecten van theobromine bij honden meer tot uiting.

Veel alkaloïden hebben een stimulerend effect.
We weten hoe goed een kopje koffie soms kan doen. En koffie bevat meerdere alkaloïden. Caffeïne en theobromine zijn daar de gekendste van.
En je ziet aan hun chemische samenstelling hoe sterk verwant ze zijn: alleen een methylgroep (CH₃ in het rode cirkeltje) maakt het verschil.

Maar wie 's avonds laat nog veel koffie drinkt weet hoe moeilijk het kan zijn om de slaap te vatten. En hoe veel sneller hij/zij zijn/haar hartje voelt kloppen. Alhoewel dat laatste nog andere oorzaken kan hebben (...) zijn theobromine en caffeïne toch mee verantwoordelijk.
Bij hondjes kan dat tot zo'n ernstige hartritmestoornissen leiden, dat het fataal wordt.

YouTube zou YouTube niet zijn mocht er niet één of andere "veterinair" een filmpje geplaatst hebben om het gevaar van chocolade voor honden grondig uit te leggen.

Chocolade is niet alleen nadelig voor honden. Ook katten kunnen er niet tegen. Maar katten lusten minder chocolade omdat ze geen zoet kunnen smaken.
Paarden mag je ook nooit chocolade geven want ook zij verwerken de theobromine te traag.
Zelfs muizen en ratten gaan er aan kapot.
Mocht Mia hier en daar een stukje chocola leggen om muizen te vangen: mij vangt ze er niet mee!

Bubbels

Vandaag een rustig fysicaspel.
Veronderstel: je zit ingesloten in een zeepbel (!) en je wil er uit.
Dat kan alleen maar als je een aantal hindernissen overwint en je belletje tegen een pin kan laten aanrollen: pang! en je bent vrij.

Je zal moeten ondervinden hoe je met de pijltjestoetsen moet maneuvreren om alle hindernissen te overwinnen.
Dat er op het einde van elke level een reclameflits van de makers te zien is, moet je er willens nillens bij nemen.
Het muziekje kan je afzetten, maar dit keer vind ik het zelfs aangenaam.
Klik op het beeld hieronder en amuseer je.

Google News Timeline (bis)

Een kleine aanvulling op mijn bericht van gisteren.
Ik heb intussen wat met de Google News Timeline gespeeld en dat is wel erg boeiend voor iemand die in geschiedenis geïnteresseerd is.
Je kan als zoekdatum alle denkbare data invullen. Als je er dan voor zorgt dat de geraadpleegde media van die aard zijn dat ze materiaal kunnen leveren (b.v. Time magazine, Wikipedia,...) dan krijg je in één oogwenk een overzicht van wat er allemaal in de buurt van je zoekdatum gebeurd is.
Voor de aardigheid heb ik eens ingevuld wat je op het beeld hieronder rood omkaderd ziet.
Mia vindt dit ook een geweldige zoekmachine.
Tussen haakjes: ze is op 15 maart 1945 geboren...

Cometdocs kan veel

In mijn blogbericht van 15 maart had ik al de link gegeven naar een site waar je online pdf-bestanden naar Word kan converteren.
Nu ben ik onlangs op een site "gestoten" die nog een pak meer mogelijkheden biedt én die nog gratis is ook.

Je moet wel registreren en je e-mailadres geven...
Cometdocs beloofd plechtig dat ze je adres niet aan derden doorspelen.
Trouwens andere online-diensten vragen ook je e-mail, anders kunnen ze je het geconverteerde bestand niet doormailen.
Je moet dus zelf afwegen of je het risico wil nemen.
En als je het doet moet je natuurlijk een goede spamfilter installeren. Die heb je trouwens altijd nodig als je op internet "beweegt".

Na registratie kan je een te converteren bestand uploaden.
Als dit gebeurd is en je hebt je e-mailadres gegeven, kan je naar de zogenaamde File Manager op de site. Daar kan je het geconverteerde bestand aanvinken en met één klik downloaden. Simpel.

Cometdocs kan meer dan 50 bestandtypes aan.
Je kan o.a. converteren:

1. Word naar pdf
2. pdf naar Word
3. pdf naar Excel
4. grote tiff-bestanden naar pdf
5. icon-bestanden (*.ico) naar een beeldformaat
6. ....

Daarenboven kan de site:

1. je het bestandstype vertellen als je dat niet meer zou kennen
2. twee verschillende tekst- of documentbestanden vergelijken en je de tekstregels geven die verschillen.
3. ID3-tags van een MP3-bestand verwijderen. ID3-tags zijn gegevens over de titel, artiest, albumnummer,... die aan een MP3-bestand vastzitten
4. een html-bestand (b.v. een webpagina) omzetten in een RSS-feed. RSS is een een technisch hulpmiddel waarmee je je op de vernieuwingen van een website kunt abonneren. Je moet dus zelf niet naar de site surfen. De site stuurt een bericht naar de RSS-lezer op je PC telkens als hij iets nieuws te melden heeft.
5. ....

Cometdocs kan nog veel meer, teveel om op te noemen.
Je moet maar eens op de FAQ van de site gaan kijken. Je vindt die FAQ op de home-pagina onder het invulgedeelte.

Bij mij staat de site in elk geval al bij mijn favorieten.
En ik heb hem al eens uitgeprobeerd. Het ging snel en het resultaat was prima.
Laat me maar eens weten wat jullie ervaringen of bezwaren zijn.

Google Labs laat weer van zich horen

De Googlemannekes (en vrouwkes) laten weer van zich horen.
Er stroomden recent weer een drietal nieuwigheden van hun labotafels.
Sommige bevinden zich nog in een prille jeugdfase, anderen zijn al wat volwassener.

Zo voegde Google Maps nog maar eens een nieuw gadget toe aan zijn al erg uitgebreid arsenaal.
In het menu rechts boven in een kaart, kan je nu binnen het item "Meer", bijkomende keuzes aanvinken. Naast de mogelijkheid om foto's en Wikipedia- artikels op de kaart zichtbaar te maken, kan je nu ook filmpjes en webcams over de streek bekijken.
Video was er al een tijdje, webcam is gloednieuw.

Als je op de kaart hieronder klikt kom je op een Google Map van Romershoven en zijn voorsteden (Bilzen, Hoeselt, Kotshoven,...) terecht.
De beschikbare video's zijn te herkennen aan het zwarte randje.
De webcams zijn wit omrand.
Wat de webcams betreft valt het op dat Limburg er een toch aantal draaiende heeft. En telkens is de boodschap "Limburg Fietsparadijs" dominant in beeld... Steve Stevaert en Sylvain Slijpen slapen niet (altijd)!

Een andere nieuwigheid is toegevoegd aan het zoeken naar beelden.
Je kan nu in veel gevallen ook zoeken naar gelijkaardige beelden!
Op die wijze kan je het beeld selecteren dat je het best geschikt lijkt. Voorlopig moet je daarvoor naar een aparte site: Google Similar Images. Maar wellicht wordt dit binnenkort volledig geïntegreerd in de standaard zoekmachine.
De video hieronder verduidelijkt de werking van die extra-zoekfunctie.

En tenslotte is er nog Google News Timeline waarmee je de zoekresultaten over een bepaald nieuwsfeit in een tijdlijn gepresenteerd krijgt. Maar dan een tijdlijn waarop je korte samenvattingen, foto's, video's,... ziet en kan aanklikken.
De tijdlijn kan je daarenboven uitgebreid aanpassen en je kan media (kranten, tijdschriften, blogs) toevoegen waarin je gegevens over uw onderwerp wil opzoeken. Die media zijn evenwel voorlopig nog beperkt tot ( een ook beperkt aantal) Amerikaanse bronnen.

De wereld is weeral een stukje kleiner geworden...

Paradimethylaminoazobenzeen en Aspe

Mia en ik kijken iedere maandagavond naar Aspe op VTM.
Vol verwachting en met hoop op beterschap. Want we vinden de scenario's echt niet denderend.
Persoonlijk vind ik Aspe bijna zo zwak als Baantjer, alhoewel ik de acteurs in de hoofdrollen beter vind dan hun collega's in de Nederlandse serie.
Flikken was tien keer beter. "Was" inderdaad, want het is ermee gedaan.

Gisterenavond heb ik mij extra geërgerd aan Aspe.
Het ging over gifmoorden. De uitermate snelle werking van het gif botergeel was om te beginnen onaanvaardbaar foutief. Zo snel werkt dit gif absoluut niet! Maar ja, in zo'n aflevering moeten de zaken vooruit gaan nietwaar.
De wetsdokter van dienst in de serie bestond het daarenboven om de wetenschappelijke naam van het vergif botergeel totaal te verknoeien.
Botergeel of methylgeel is de gebruiksnaam voor para-dimethylamino-azobenzeen.
Ik heb koppeltekens ingelast om de naam gemakkelijker uitspreekbaar te maken.
De tekstschrijver van de Aspe-aflevering van gisteren had dat ook beter gedaan. Als hij de acteur wilde doen uitpakken met chemiekennis, moest hij ervoor gezorgd hebben dat de naam correct uitgesproken werd. Of hem gewoon over botergeel laten praten en hem niet laten brabbelen. Mijn chemisch hart bloedde.


Botergeel behoort tot de azokleurstoffen.
Deze kleurstoffengroep is zeer uitgebreid. Men vindt azokleurstoffen terug als kleuradditieven in voedingsmiddelen en als kleurstoffen in de textielindustrie.
Een groot deel van de door de Europese Unie toegestane kleuradditieven voor consumptiegoederen behoren tot de azokleurstoffen. Het gaat hier om de gekende lijst met E-nummers. De nummers E 100-180 zijn toegelaten voedingskleurstoffen. Botergeel is er geen van.

Sommige azokleurstoffen zijn inderdaad giftig en soms kankerverwekkend.
Het botergeel dat in de Aspe-aflevering als moordwapen gebruikt werd, is er zo één.
Zeer recent nog (3 april jl.) heeft het federaal voedselagentschap (FAVV) een contingent kerriepoeder van Indiase oorsprong en verkocht in o.a de Delhaizewinkels, uit de handel genomen omdat het verboden botergeel (methylgeel) er werd in aangetroffen.

Chemieleraars zijn ook goed vertrouwd met azokleurstoffen omdat een groot deel van de zogenaamde zuur-base-indicatoren tot die kleurstoffengroep behoren.
Methyloranje is één van de gekendste, maar ook botergeel of methylgeel wordt als indicator gebruikt.
Zo'n indicator is een stof waarvan de kleur afhangt van de zuurtegraad (pH) van de oplossing waarin men hem brengt.
Zo geeft botergeel een rode kleur aan oplossingen met een pH kleiner dan 2,9 en een gele kleur als de pH groter dan 4,0 is.

Zelf liet ik mijn leerlingen in het 6de jaar Techniek-Wetenschappen ieder jaar een azokleurstof maken: oranje II


Dit is een gekende textielkleurstof.
Naast de synthese deden mijn leerlingen daarom ook testen op de wasechtheid van die kleurstof bij verschillende textielvezels.
Dat was toch wel redelijk levensechte chemie...

Zo zie je maar tot wat een gemijmer een beetje ergernis om Aspe kan leiden...

Etheen is het zonnetje in huis

Ik krijg nog regelmatig studenten over de vloer die wat uitleg komen vragen over chemie. Ik doe dat graag. Het houdt mij jong.
Gisterenvoormiddag, na de mis (jaja, we gaan hier nog naar de mis), waren er weer een paar.
Het ging over koolstofchemie, mijn geliefkoosd chemieterrein.
Op het einde van onze bijeenkomst vertelde er eentje dat ze (want het was een vrouwtje) voor wetenschappelijk tekenen een creatief ontwerp moet maken over een wetenschappelijk thema.
Als goede Limburger wil ze iets doen over fruit, over rijpen en rotten van fruit.
Merkwaardig onderwerp voor een 18-jarige vind ik, maar over keuzes en smaken valt niet te twisten.
In elk geval: ik zat onmiddellijk op mijn stokpaardje, want het onderwerp sloot wonderwel aan bij de leerstof die we samen herhaald hadden.
Want wie of wat is verantwoordelijk voor dat rijpingsproces?
Een simpel moleculeke dat zich ontpopt als een regelrecht plantenhormoon: etheen!


Het werd een heel verhaal dat ik hier nog even kort over doe.

Etheen is bij kamertemperatuur een gas.
Al in 1934 had de Britse biochemicus Gane ontdekt dat rijpende planten etheengas aanmaken.
Normaal is de concentratie van etheen in planten laag, maar bij rijp fruit kan die concentratie oplopen tot 2000 ppm. Die concentratie varieert van fruitsoort tot fruitsoort. Bij rijpe bananen b.v. is ze heel hoog.

Tussen haakjes: ppm is een maat voor concentratie.
ppm = parts pro million = deeltjes van het bestanddeel per miljoen deeltjes van het geheel.
Als er b.v. 1 molecule zuurstof per miljoen moleculen water aanwezig is, dan is de concentratie aan zuurstof in water 1 ppm.
Een concentratie van 2000 ppm aan etheen in rijp fruit komt dus neer op 2000 moleculen etheen op een totaal van 1 miljoen moleculen.
2000 op 1.000.000 is ook 0,2 op 100 of 0,2%.

Planten maken hun eigen etheen uit het aminozuur methionine.
Etheen versnelt het rijpingsproces, maar veroorzaakt ook het verwelken van bloemen en het afvallen van bladeren.
Toen men de werking van etheen eenmaal door had, begon men die kennis toe te passen.

Importeurs van fruit in de minder warme streken, gebruiken etheengas om tropisch fruit dat onrijp geplukt werd, kunstmatig te rijpen. Ze doen dat door alcoholdamp over heet aluminiumoxide te sturen, waardoor etheen ontstaat:


Fruit begint al te rijpen van zodra de concentratie aan etheen in de lucht 1 ppm bedraagt.
Huisvrouwen (en ook clevere huismannen) weten al lang dat je b.v. onrijpe tomaten sneller kan doen rijpen door ze samen in een schotel te leggen met een rijpe banaan: de rijpe banaan geeft immers aan zijn onrijpe buurtjes volop etheengas af.
En plantenmannen (en ook clevere plantenvrouwen) weten dat bloemen nooit samen met (rijpend) fruit mogen getransporteerd worden, want het etheengas uit het fruit zou de bloemen doen verwelken.
Misschien ken je zelf ook nog andere voorbeelden of toepassingen.

Maar etheen is niet alleen een plantenhormoon.
Het is ook de basisstof voor een massa andere chemische producten.
De wereldproductie aan etheen overtreft de 100 miljoen ton per jaar.
Eén van die producten die uit etheen gemaakt worden is polyetheen (ook wel polyethyleen genoemd), een veelgebruikt plastic.
Plastic zakken worden er o.a. van gemaakt.
Om (rijp of onrijp) fruit in doen b.v....

Het was al over één uur zondagmiddag toen we rond waren met onze etheenvertelling.
Ik geniet nog na van het enthousiasme bij die jonge vrouwtjes.
En ik ben echt benieuwd wat Lene van haar creatief "fruitwerk" gaat maken en hoe ze etheen daarin een plaatsje zal geven.

Keukenhof: uniek

We zijn woensdag naar Keukenhof geweest. Een uit de lucht gevallen snoepreisje (nee, niet aangeboden door het Waals parlement...)
Het weer was schitterend en de bloemenpracht magnifiek.

Maar de weg naar en van Lisse zat in Nederland vol files: meer dan 4 uur rijtijd over de 250 km tussen Diepenbeek en Lisse. Zelfs als je zelf niet moet rijden werkt dat op den duur frustrerend en vermoeiend.

En in Keukenhof zijn het dure vogels: 4,20 € voor een gewone sandwich met kaas is er toch een beetje over vind ik. Bij een volgend bezoek nemen we onze boterhammetjes mee.

Maar ik wil de pret niet bederven en ik laat jullie mee genieten van een paar foto's. Als je op een foto klikt, zie je alles groter in mijn Picasa-album.
Keukenhof is nog open tot 21 mei: de moeite!

YouTube showtime

Weer iets nieuws op internet: YouTube biedt professionele films en TV-series aan.
Tot nu toe was het alleen mogelijk om amateurfilmpjes en kopies of trailers van bioscoopfilms te bekijken.
Van nu af aan wordt ook het aanbod van Sony, Lions Gate, CBS, MGM, en andere filmstudio's online geplaatst.
Het aanbod is op dit ogenblik nog wel niet denderend en grotendeels verouderd. Een aantal titels zijn daarenboven bij ons in Vlaanderen nog niet beschikbaar. En ondertitels mag je (voorlopig?) ook vergeten.
Maar het blijft de moeite waard om dit in de gaten te houden want dit is nog maar een begin.
Klik op het beeld om het eens te proberen en noteer het adres:
http://www.youtube.com/shows

Ping Pong

Vandaag een ouwertje: ping pong, maar dan in 3D.
Zelfs dat is wellicht geen onbekende, maar het is en blijft een goede training in alert reageren en ruimtelijk inzicht.
Je start met een muisklik op het balletje in het midden van het beeld.
Om opnieuw te spelen moet je wel het beeld verversen.
Je kan ook met de rechtse muisknop op het beeld klikken en dan in het menu voor "terugspoelen" kiezen.
Begin dus maar aan je conditie te werken!

Zijn dit vijgen na Pasen?

Eergisteren heb ik een discussie gehad over hoe men de datum van Pasen bepaalt.
Ik weet niet of ik gelijk heb, maar ik wil mijn uitleg hier even uit de doeken doen.
Mijn uitleg zou moeten gelden voor de vastlegging van de paasdatum in de westerse katholieke kerk. Dus niet voor de orthodoxe kerk.
Als ik ongelijk heb laat je me maar iets weten.

Belangrijk voor de berekening van die datum is de lente-equinox of het lentepunt.
Dit is één van de twee snijpunten van de zonnebaan of ecliptica met de hemelevenaar of hemelequator.
Op onderstaande figuur heb ik die snijpunten met een rood cirkeltje aangeduid.
Het lentepunt valt rond 20 maart. Het effectieve moment is het moment waarop dag en nacht even lang zijn. Dit jaar was dat op 20 maart om 12:44 u. Volgend jaar is het op 20 maart om 18:32 u.
Op internet zijn er meerdere sites waar je de equinoxmomenten kan terugvinden. De Stellafane site is er zo één.


Waarom het tijdstip van het lentepunt varieert heeft te maken met het feit dat de aardas zelf een zogenaamde precessiebeweging maakt. Wie ooit met een tol gespeeld heeft kent die beweging. Bij de aarde is die tolbeweging uiterst traag . Je ziet ze hieronder zeer veel versneld voorgesteld. In werkelijkheid doet de aardas er 26.000 jaar over om één toertje te maken.
Ik hoop dat je je kan voorstellen dat door die beweging het lentepunt langs de ecliptica verschuift.
In de huidige fase van de aardgeschiedenis verschuift het lentepunt westwaarts (zie pijltje op de figuur hierboven).

Op het concilie van Nicea (325) is afgesproken dat Pasen valt op de eerste zondag NA de eerste volle maan VOLGEND op het lentepunt.
Maar let op: de katholieke kerk neemt voor het lentepunt een vaste datum: 21 maart!
Dit wijkt dus af van het echte lentepunt.
Als daarenboven de eerste volle maan ook op 21 maart valt, wordt Pasen de zondag erna gevierd.
Daardoor kan Pasen vallen:

1. ten vroegste op 22 maart: als de eerste volle maan van de lente op 21 maart valt en 22 maart een zondag is
2. ten laatste op 25 april: als er op 20 maart volle maan is, is de eerst volle maan na het katholieke lentepunt van 21 maart op 18 april, want er zijn 29 dagen tussen 2 volle manen.
   Als die 18 april een zondag is, is Pasen een week later en dus op 25 april.

Om dus Pasen te kunnen bepalen moet je over een kalender van de maanfasen beschikken. Op internet zijn er talloze te vinden.
Op de site Hemel waarnemen bijvoorbeeld.

Volgend jaar valt de eerste volle maan na 21 maart op 30 maart.
Dit is een dinsdag, dus is het de zondag nadien Pasen: op 4 april.

Nog even geduld dus...

Mandolines in the earthlight

Waar is de tijd.
De late jaren 50. We hadden thuis nog bij lange na geen TV, maar ik mocht van ons ma zo nu en dan eens bij tante Leine gaan kijken.
De Perry Como show onder andere. Zijn Mandolines in the moonlight vind ik nog altijd een geweldig nummer.
Zes, zeven jaar later, toen ik als jonge twintiger, met mijn vriend Marc (dag Marc), zo nu en dan eens op zaterdagavond naar café Den Engelsman in Merelbeke trok, speelde die song daar nog op de juke-box.
Een fantastische crooner die Perry. En zalige jeugdromantiek.

Nu ben ik echt aan het mijmeren.
Maar ik moest er onwillekeurig aan terugdenken toen ik gisteren in de Scientific American iets las over earthlight.
Het ging daar nochtans over minder romantische dingen.

Foto: Scientific American

Earthlight (aardlicht of aardeschijn) is een beetje de tegenhanger van moonlight (maanlicht of maneschijn).
Maanlicht is het door de maan weerkaatste zonlicht, dat 's avonds en 's nachts een deel van de aarde verlicht.
Aardlicht is het door de aarde weerkaatste zonlicht dat het niet door de zon beschenen deel van de maan verlicht.
Door dat aardlicht blijft het maanoppervlak voor ons zichtbaar zoals je op bovenstaande foto kan zien.
Dat aardlicht is uiteraard afkomstig van het deel van de aarde dat door de zon beschenen wordt. En het aardlicht is dat deel van het zonlicht dat niet door de aarde geabsorbeerd wordt.
Het zal dus wel duidelijk zijn dat de intensiteit van het aardlicht zal afhangen van de aard van het aardoppervlak dat beschenen wordt.
Oceanen zullen b.v. zonlicht anders absorberen dan vasteland.
Aardlicht afkomstig van oceanen heeft een andere intensiteit dan aardlicht afkomstig van vasteland.

Een groep Amerikaanse en Australische wetenschappers hebben die variatie in aardlicht grondig bestudeerd en ze waren in staat om die variaties duidelijk te koppelen aan de aard van het aardoppervlak: aardlicht afkomstig van oceaanwater was tot 23% intenser en er trad ook een kleurverandering op.
Ze publiceren de resultaten hun fotometrisch onderzoek in het laatste nummer van Astrobiology.

En wat voor nut heeft dat nu allemaal hoor ik je vragen?
Ja dat is toekomstmuziek.
Als de Kepler-missie (zie mijn blogberichten 1, 2, 3, 4) ooit kandidaat-aardachtige planeten ontdekt in onze Melkweg, zal de aanwezigheid van water aan het planeetoppervlak een belangrijk gegeven zijn om het bestaan van aardachtig leven op die planeet te veronderstellen.
Welnu: het fotometrisch onderzoek van het planeetlicht kan, op basis van de methode van de wetenschappers van de Princeton University en de Melbourne University, uitsluitsel geven.

Je ziet maar: we weten nog niet of er aardachtige planeten zullen te vinden zijn, maar we hebben wel al een methode om te bepalen of er daar al dan niet aardachtig leven zou kunnen aanwezig zijn.
Mooi toch?

Allemaal goed en wel, maar vergeet er ons romantisch maanlicht toch maar niet bij.
Ik kan Perry Como maar niet uit mijne kop krijgen.
En Mia begint ook al mee te neuriën. Er staan ons nog romantische momenten te wachten (hoop ik)...

Limburgs lentefestijn

Gisteren paasmaandag en een echte lentedag. Een snel besliste wandeling.
Bloesempracht. Limburg kan niet mooier zijn.

Meer: Borgloon lente 2009

Daarbij past alleen een stukje poëzie. De rest is zwijgen en genieten. Maar haast u want het is rap voorbij...

Zie, de zon
laat bloesem komen
in de prunus,
stralend witte bruid
in de lente-tuin...
Gele sleutelbloemen
openen de poort
naar mooie dromen.
Rose-blauwe bloemen
van longkruid lonken
naar dikke zachte hommels,
op zoek naar nektar...
het speenkruid geelt
de vijverrand,
het maarts viooltje
blauwt het geel;
het zijn er veel,
heel veel,
te genieten
in de lente-tuin!

Kepler doet zijn blinddoek af

Dat ik een fan ben van de Kepler-missie moet ik niet meer verduidelijken hoop ik.
Het is dus niet zomaar dat ik, na het "Around the world in 80 telescopes"-festijn, mijn blogbericht van vrijdag 3 april zó heb aangepast, dat de videosessie over het Kepler-project daar permanent beschikbaar blijft.

Ik heb jullie ook al laten weten dat Kepler twittert. Regelmatig ontvang ik een tweet.
Zo meldde Kepler vorige woensdag dat de NASA-ingenieurs de stofkap verwijderd hebben die zijn fotometers afdekte.

Animatie die het loskomen toont van de stofkap van de Kepler-ruimtetelescoop. Image credit: NASA/JPL
Ga naar de animatie

Daarmee is Kepler zijn blinddoek kwijt en kan hij binnenkort naar de sterren in zijn observatiegebied beginnen kijken.
Die blinddoek was nodig om beschadiging van de 42 zeer gevoelige CCD's bij het lanceren te beletten.
Nadien is de stofkap nog tot vorige week op gebleven, om de fotometers te kalibreren. Dit gebeurde in het donker, d.w.z. met de stofkap op, om de achtergrondruis, komende van de elektronica van de satelliet, precies te kunnen bepalen. Die achtergrondsignalen zullen later van de echte meetwaarden afgetrokken worden.

Vóór Kepler echt met zijn zoektocht naar aardachtige planeten in ons melkwegstelsel begint, moeten de NASA-ingenieurs nog verdere kalibraties uitvoeren, nu niet meer in het donker, maar met beelden van sterren.

En dan kan het echte werk beginnen: 3,5 jaar observatie van dipjes in de lichtsterkte van sterren. En eureka als die dipjes veroorzaakt worden door leefbare planeten.
Voor meer uitleg verwijs ik naar mijn blogbericht van 7 maart
En ik hou jullie op de hoogte.

Credit: NASA/JP

Een zalige Pasen!

Een Zalig Paasfeest toegewenst!

En over eieren gesproken.

Net in het 200ste verjaardagsjaar van de geboorte van Darwin, heeft men in het zoölogisch museum van Cambridge University een ei gevonden dat door de beroemde bioloog werd meegebracht van zijn al even beroemde zeereis met de HMS Beagle naar Zuid-Amerkia.

Op die reis deed hij o.a. de Galapagoseilanden aan. Zijn waarnemingen op die eilandengroep vormden een belangrijke hoeksteen in de ontwikkeling van zijn evolutietheorie.
Het teruggevonden ei is het enige eitje dat van die reis bekend is...tot nu toe.

Het eitje ziet er nogal chocolade-achtig uit, maar het is een ei van een tinamoe, d.i. een kleine Zuid-Amerkaanse loopvogel, alhoewel Darwin eerst dacht dat het van een patrijssoort was.
Zoals je kan zien is het eitje gebarsten.
Ik hoop maar dat Darwin er geen omeletje wilde van bakken, want het beestje zelf vond hij erg lekker...

Een paasomelet of een zacht gekookt paaseitje?

Ondanks het feit dat ik chemist ben en dat Leo Baekeland zei dat elke chemist een goede kok zou moeten zijn, ben ik geen echte kok. Ik probeer het ook te weinig.
Maar een spaghetti maken of een pannenkoek uit de pan toveren, dat lukt nog wel.
En een eitje bakken? Dat dacht ik ook. Maar als ik zie hoe TV-kok Gordon Ramsey dat klaarspeelt!

Laat ons dát maar eens goed bekijken. En bijvoorbeeld morgen uitproberen. Het ziet er superlekker uit voor een zondags paasontbijt.

En een gekookt eitje dan?

Wil je dat nu eens eindelijk à point?

Dan kunnen de studenten chemie van de universiteit van Oslo ons op een wetenschappelijk verantwoorde wijze helpen.
Ze hebben een knappe Flash-toepassing ineengezet die ons moet toelaten de perfecte kooktijd van het eitje te bepalen.

Je kan met de 4 schuivertjes allerlei factoren instellen die de perfecte kooktijd beïnvloeden.
Van links naar rechts:

• de omtrek van het ei in cm, gemeten waar het ei het dikst is (schuivertje 1)
• hoe je het eigeel wil: heel zacht, medium of hard
  (schuivertje 2)
• de begintemperatuur van het ei (schuivertje 3).
  Het ei kan b.v. uit de frigo komen en dan zal het eerst nog tijd nodig hebben om op te warmen.
• de hoogteligging van uw keuken (schuivertje 4)!
  Hoe hoger je gaat, hoe lager het kookpunt van water en hoe langer het ei in het kokend water moet liggen om zijn gewenste toestand te bereiken.
  Tussen haakjes: ons huis in Romershoven ligt op 47 m boven de zeespiegel.
  Wil je ook eens weten hoe hoog jij ligt (je huis bedoel ik)? Surf dan naar de Google Map van Daft Logic , zoom in tot je je huis ziet liggen, klik daar op de kaart en heb wat geduld tot het berekenen klaar is!
  

In heel het ei-kook-systeem van de Noorse studenten wordt verondersteld dat je het eitje kookt in kokend water.
D.w.z. dat je ervoor zorgt dat je eerst water aan de kook brengt vóór je het eitje erin brengt.

Voilà, nu kan je op de figuur hierboven klikken om het uit te proberen.
Stoor je niet teveel aan het krakkemikkig Engels van de pagina. Dit is het resultaat van de vertaling uit het Noors door Google Translate: een online vertaaldienst die deels nuttig is, maar nog niet helemaal op punt staat.

De Noorse studenten hebben voor hun methode gesteund op een formule die afgeleid werd door Dr. Charles Williams, een fysicus van de universiteit van Exeter.

c = de omtrek in cm (schuivertje 1)

T_eigeel is de temperatuur zoals je het wil (schuivertje 2)

T₀ = begintemperatuur v.h. ei (schuivertje 3)
T_water = de kooktemperatuur van het water op de hoogte van de keuken (schuivertje 4)

Dr. Williams heeft rond het "probleem" van het eieren koken een hele website opgezet!
We zitten hier dus helemaal in de sfeer van de moleculaire gastronomie waar ik het in mijn blogbericht van woensdag 1 april al over had.

Je ziet hoe eenvoudig het leven tegenwoordig kan zijn...
Ik wens je in elk geval al een Zalig en Vrolijk Paasfeest.
En mocht je tegen bakken of koken opzien: een chocolade eitje is ook lekker...

Haal je skateboard maar van stal

Niet echt een spel meer voor een 60-plusser zoals ik, maar toch goed om je alertheid en behendigheid op peil te houden.
Je stuurt, springt en remt met de pijltjestoetsen.
De auto's moet je mijden. De rondvliegende schoendozen niet, integendeel: die leveren extra punten en extra scateschoenen.
En als je niet snel genoeg reageert, moet je er een beetje bloed maar bij nemen.

Als er op het einde van de rit een grijs venster opent met een waarschuwing, klik je voor alle zekerheid maar op cancel.

Proberen dus maar! Klik op het beeld.

Nog meer Windows toetscombinaties

In reactie op mijn blogbericht van 4 april, leert Geert Coelmont mij nog een aantal extra Windowstoetscombinaties kennen.
Wellicht nuttig voor iedereen:

1. Ctrl + Esc is een alternatief voor de Windowsknop
   
   
2. Ctrl + Shift + Esc opent taakbeheer en laat je toe om snel een toepassing of proces af te sluiten.

Hartelijk dank Geert. Ik de extra's ook in het bericht van 4 april geplaatst.

Verdere aanvullingen zijn altijd welkom.

Een kwestie van vertrouwen

Je kent dat mopke wel: " 4 pintjes voor de mannen van de zagerij".
Maar als we de uitvinder van SawStop, Steve Gass mogen geloven, kan er niets meer mis lopen als je met de cirkelzaag aan het werk gaat.
En als je zeker bent van je stuk, moet je ook durven demonstreren.

Wat Steve dan ook doet.
Het is allemaal een kwestie van vertrouwen.

GOCE in beeld

In mijn blogbericht van 18 maart heb ik uitgebreid het GOCE-project uit de doeken gedaan.
Met dit project probeert het Europese Space Agency (ESA) het zwaartekrachtveld rondom onze aarde gedetailleerd in kaart te brengen.
Deze week vond ik op de ESA-site een spectaculaire Google-Maps-toepassing: je kan nu de GOCE-satelliet live volgen (in het jargon spreekt men van "tracken")!
Ik heb dit Google-Maps-widget rechtstreeks in dit blogbericht kunnen "embedden" (= integreren), zodat je zelfs niet naar de ESA-site moet surfen om de baan van de satelliet te zien.

Dit schitterend widget is gemaakt door N2YO. Als je in de rechterbovenhoek van de kaart hieronder op Advanced klikt, kom je op hun site terecht.
Daar zie je de kaart in het groot en je kan er meer dan 50 satellieten en ruimtestations zoals het ISS tracken. De moeite waard om daarmee wat te experimenteren als je voor ruimtevaart belangstelling hebt.

Het zal wel opvallen dat de satelliet snel opschuift over het aardoppervlak. Bedenk dan dat GOCE met een snelheid van 8 km/s (28.800 km/u) beweegt in een baan op 260 km boven het aardoppervlak.

Gezien de specieke opdracht van de satelliet, moeten zijn baan en zijn baansnelheid uiterst de gedetailleerd onder controle gehouden worden.
Dit kan niet gebeuren met klassieke chemische stuurraketten omdat die te weinig secuur reageren.
ESA heeft daarvoor in samenwerking met NASA een zeer geraffineerd electrisch ionpropulsiesysteem ontwikkeld waarmee fijne krachtpulsjes tussen 1 en 20 milliNewton (mN) aan de satelliet kunnen gegeven worden om hem bij te sturen.
Om je een idee te geven hoe klein die stuurkrachtjes wel zijn: 1 Newton is een kracht die overeenkomt met het gewicht van 1 reep chocolade Jaques (je mag ook Côte d'Or of Callebaut nemen voor mijn part) van 100g.
Een kracht van 1 mN komt dus overeen met 1/1000 van het gewicht van een reep chocolade...Probeer dus in gedachte (of echt) een reep chocolade maar eens in 1000 stukjes te delen en dan te schatten wat één van die stukjes weegt.
Ik kan je verzekeren dat 1mN minder is dan het gewicht van één waterdruppel!
Je mag dit ook eens narekenen als je goesting hebt. Chemici nemen aan dat 1 druppel gemiddeld een volume heeft van 0,05 ml. En water heeft een dichtheid van 1 g/ml. Doe nu maar verder...

De elektrische ionpropulsiemotor die de kleine stuurkrachtjes levert, gebruikt xenongas als brandstof. GOCE heeft een voorraadtank van 40kg van dat gas mee voor de duur van zijn hele 2 jaar durende missie.
Hoe werkt zo'n ionpropulsiemotor eigenlijk?
Het xenongas wordt met behulp van zonlicht geïoniseerd. Dit komt er op neer dat de xenonatomen in geladen deeltjes (ionen) worden omgezet.
Die ionen worden versneld in een elekrisch veld en dan vliegen ze uit de motor naar buiten.
Bij dat naar buiten vliegen oefenen ze een stuwkracht uit op de satelliet. Een beetje zoals de lucht die je uit een opgeblazen ballonnetje laat vliegen, waardoor het ballonnetje weggeduwd wordt en wegvliegt.

De licht blauwe gloed die je achteraan de motor ziet, zijn de xenonionen die uit de motor geslingerd worden.

En dit is tenslotte de trackingkaart: