Zomeruur: lang niet overal

We zijn nu al een paar dagen op het zomeruur overgeschakeld.
Ik hoop dat je al redelijk aangepast bent aan het nieuwe tijdschema.
Je zou soms het idee kunnen hebben dat periodieke overschakeling van winteruur naar zomeruur en omgekeerd, een universeel gebeuren is.
Niets is minder waar.
Er zijn meer landen die helemaal niet meedoen (161) dan dat er zijn die volledig meedoen (71):


Nog iets raars: in sommige landen doen niet alle steden mee.
In Mexico bijvoorbeeld doen steden aan de westkust zoals Sonora en Hermosilo in 2010 niet mee, terwijl de meeste andere Mexicaanse steden dat wel doen, zij het niet altijd op hetzelfde tijdstip: Mexicali ging al op zomeruur over op 14 maart, maar Mexico-city schakelt pas over op paasdag 4 april.

Wie in de komende maanden (ver) wil reizen doet er dus goed aan om de tijdsituatie in het land van bestemming eens deftig te bekijken.
Dit kan zonder problemen op de zeer informatieve site Time and Date.

 
Zorg er dus voor dat je altijd en overal op tijd bent.
Goede reis!

Lachen is gezond, maar hard lachen is gezonder

Dat lachen gezond is hebben al dikwijls gehoord.
Maar niet alle lachen is even gezond.
Hoe harder je lacht (als je lacht), hoe gezonder.
Hoe meer kraaienpootjes hoe beter!
Een onderzoeksteam van de Wayne State University in Michigan onder leiding van Ernest Abel is tot die conclusie gekomen door een studie van honderden foto’s van lachende baseballspelers vanaf 1950.
Van de intussen overleden baseballlers bleken de kraaienpootlachers gemiddeld 79,9 jaar oud geworden te zijn, terwijl de niet-lachers gemiddeld slechts 72,9 jaar oud werden.
De onderzoekers gaan ervan uit dat het niets uitmaakt of de spelers moesten lachen van de fotografen: zelfs dan zou hun manier van lachen een afspiegeling geweest zijn van hun onderliggend optimisme of gebrek aan optimisme.



Dus vrouwen en mannen aller landen, met kraaienpoten: laat die schoonheidstherapie voor wat ze is, weg met de botox, koester je rimpeltjes.
Als ze van het lachen komen ten minste…

Romeins puzzelke - oplossing

De oplossing voor de puzzel van vrijdag lag wellicht niet zo voor de hand.
Ze is misschien zelfs een beetje ver gezocht, maar toch wiskundig verantwoord.
Er zijn in elk geval twee mogelijkheden:

De vierkantswortel uit 1 is inderdaad 1, maar eigenlijk ook –1.

Tweede mogelijkheid.
In de logica en in de wiskunde is V het symbool van de logische operator OF.
Bijgevolg:

 
Tot volgende puzzel.

Problemen met perspectief

De illusie van deze week is er weer mooie.
Blijkbaar kunnen onze hersenen ook niet altijd goed met perspectief overweg.
Bekijk bijvoorbeeld eens de twee naast elkaar geplaatste foto’s van Big Ben:



Kan je geloven dat dit twee identieke foto’s zijn?
Neen? Nochtans is dit zo!
Probeer maar eens met Paint de rechtse foto weg te knippen en over de linkse te schuiven. Je zal zien dat ze echt gelijk zijn.

De foutieve perspectiefinterpretatie wordt nog sterker als je meer van diezelfde foto’s naast elkaar plaatst.
Ik heb dat eens met 4 identieke exemplaren gedaan, met dit als resultaat:


De helling van de torens lijkt voor mij samen te vallen met de stralen vanuit eenzelfde punt.
Rare hersentjes hebben we toch!

Een truuk van de foor met witte ruis

Op de website van BBC 3 was deze week een mooie truuk te zien.
De presentators bladeren door een fotoboek met bekende personen.
Jij moet een bepaalde persoon uitkiezen en als je zijn foto ziet moet je op de pauzetoets van het filmpje duwen.
Je bekijkt de foto intens gedurende minstens 10 seconden, terwijl je de naam van de man of vrouw op de foto prevelt…
En dan laat je het filmpje verder lopen.
Even later laten ze je naar een oud TV-toestel kijken en…

Ja, het internet probeert de illusionisten de loef af te steken.
Denk je ook te weten hoe dit truukje werkt?
Laat het me dan weten op herve.tavernier2@pandora.be.

 

Vliegende vaccinators

Malaria behoort nog steeds één van de grootste mensendoders op aarde. Jaarlijks sterven er meer dan 1 miljoen mensen aan deze infectieziekte.
Eind vorig jaar zamelde de Music for Life-actie van Studio Brussel nog € 3.649.595 in voor de strijd tegen malaria. Het was de bedoeling dat het Rode Kruis met dat geld muskietennetten kocht en verspreidde in de sterkst getroffen gebieden.

Zo’n muskietennet is een eenvoudig maar efficiënt bestrijdingsmiddel: het belet de malariamug om haar vernietigend werk te doen.
Maar er zijn meer futuristische bestrijdingsmethodes op komst.
In Insect Molecular Biology publiceert prof. Shigeto Yoshida een regelrecht sciencefictionverhaal.
Zijn onderzoeksgroep aan de Jichi Medical University in het Japanse Tochigi, heeft muskieten in echte vliegende vaccinators veranderd!


Ze manipuleerden het DNA van de muskieten zodanig dat er in het druppeltje speeksel dat ze in hun menselijk slachtoffer injecteren, een antigen voorkomt dat een immuunreactie stimuleert.
Het slachtoffer wordt zo door de bijtende mug zelf immuun gemaakt tegen de Plasmodiumparasiet die bij de beet in het bloed gebracht wordt.
Als men die genetische veranderde muggen dus zou loslaten in een door malaria getroffen gebied, zou men meteen voor een efficiënte vaccinatieploeg zorgen.
Maar om ethische en wettelijke redenen kan dit (nog) niet.

De Japanse context van dit verhaal deed mij eerst een beetje denken aan de kamikazepiloten uit de tweede wereldoorlog. Maar dat klopt natuurlijk niet. Want de gemodificeerde muggen zijn geen zelfmoordpiloten. Ze sterven niet bij hun aanval. De beet zal wel jeuken en de muggen blijven bloed slurpen
Maar ja ze mogen wel iets krijgen in ruil voor hun goede werk…

Romeinse lucifers

We spelen met (Romeins) vuur in het puzzeltje van deze week.
Kan je door één lucifertje te verplaatsen de vergelijking doen kloppen?
Voor mijn part mag je alle wiskunderegisters open trekken, als het maar klopt.


Zoals steeds verwacht ik jullie antwoorden tegen zondagavond op herve.tavernier2@pandora.be
Maandagavond volgt een oplossing.

Michelangelo in al zijn glorie

Ik heb indertijd een paar keer de kans gehad om met onze school de Italiëreis van de laatstejaars mee te maken.
Voor mij was het onovertrefbaar centrum van Firenze steeds het summum.
Maar ook de Sixtijnse kapel in Rome was een hoogtepunt.
Dit schitterend meesterwerk van Michelangelo is nu in al zijn glorie te bewonderen op een Flashsite van het Vaticaan.
Ik weet het wel: een virtueel bezoek is nog altijd geen realiteit.
Maar hier kan je toch wel erg gedetailleerd en in alle rust elk hoekje van dit meesterwerk bekijken.
Niet te missen dus.

Een nieuw koffieverhaal

Ik heb het in mijn blogje al meer dan eens over koffie gehad.
In het water van zo’n bakje troost “zwemmen” meer dan 800 (!) verschillende componenten rond.
Niet te verwonderen dat die mix aan stoffen die we zo naar binnen slurpen, effecten kunnen veroorzaken.

Zelf ben ik geen gedreven koffiedrinker, maar ik weet toch bij ervaring dat zo’n kopje zwart nat soms maagproblemen kan veroorzaken.
Blijkbaar zijn er in het extract verbindingen aanwezig die de productie van maagzuur stimuleren, met de vervelende maagpijn als gevolg.


Een groep Duits-Amerikaanse onderzoekers wilde nu eens precies weten welke stoffen het probleem veroorzaken.
Ze publiceerden zeer recent het resultaat van hun werk in het Journal of Agricultural and Food Chemistry.
Raar genoeg vonden ze dat hoe donkerder gebrand de koffie was, hoe minder maagproblemen er optraden!
Gevoelsmatig zou je meestal eerder geneigd zijn om het tegenovergestelde te veronderstellen. Zo zie je maar weer dat vertrouwen op je gevoel dikwijls twijfelachtige resultaten oplevert. Meten is nodig om te weten.

De onderzoekers konden zelfs nagaan welke stof aan de basis ligt van de verhoogde maagzuurproductie.
Het gaat om een relatief eenvoudige verbinding N-methylpyridine:
Deze stof is niet in groene koffiebonen aanwezig, maar ontstaat bij het brandproces. En hoe meer gebrand de koffie is, hoe meer van die stof ontstaat. De donkere Italian Roast en French Roast zouden dus het meest deugd doen aan ons maagje.


Je weet dus wat je moet kopen als je wil besparen op Rennie pastilles…

RouteYou

Nu de lente definitief haar intrede gedaan heeft, is er geen reden meer om de wandelschoenen niet weer aan te trekken of de fiets niet van stal te halen.
Mooie fiets- en wandelroutes zijn er in overvloed, maar het is kwestie van er weet van te hebben.
Op internet is er een spiksplinternieuwe site geopend die daar zijn steentje wil toe bijdragen: RouteYou.

Met behulp van Google Maps kan je er routes zoeken en bekijken.
Maar als je je gratis registreert, kan je zelf ook routes maken met een routeplanner en ze beschikbaar stellen voor anderen. Je kan de routes ook printen en zelfs downloaden in GPS-formaat.
Een zeer interessant kenmerk van RouteYou zijn de profielkaartjes die je een idee geven van hoe vlak of hoe heuvelachtig de route wel is. Maar niet alleen dat: ook de bezienswaardigheden worden met icoontjes op het profiel vermeld.

 
Elk van die icoontjes is aanklikbaar. Je krijgt onmiddellijk op de kaart de locatie te zien en in een zijbalk verschijnt bijkomende informatie.

RouteYou is zonder twijfel een niet te missen site voor iedereen die wandel- en fietstochtjes in binnen- en buitenland wil uitstippelen.
Dus: bij je favorieten ermee en…gebruiken!

Vermenigvuldiging opgelost

De oplossing van het vermenigvuldigingske van vorige vrijdag:

Geert heeft daar weer een Java-programmaatje voor geschreven dat hem in een mum van tijd de juiste oplossing levert.
Anderen, zoals Roger, doen het met logisch nadenken.
Ik probeer de oplossing via logisch redeneren wat te reconstrueren uit de 8 juiste antwoorden die ik ontving.


 
De grootst mogelijke waarde van 2ab is 298
De grootst mogelijke waarde van c4 is dan 74
De waarde van g is dan 2, maar aangezien 2 al gebruikt is, moet g gelijk zijn aan 1.
b kan alleen maar 7 of 9 zijn, want met andere cijfers zou d een cijfer worden dat al gebruikt is.
De kleinst mogelijke waarde van het resultaat is dus 13056.
In dat geval is de vermenigvuldiger groter dan 43, maar aangezien cijfer 4 al gebruikt is, moet c = 5 zijn.
Blijft dus:
2a9 x 54 = 1f0e6
Nu kunnen we voor a alle overblijvende cijfers proberen.
a = 1,3,7,8.
Geen enkel levert een resultaat waarin alle nog niet gebruikte cijfers slechts 1 keer voorkomen.
Rest dus nog: 2a7 x 54 = 1f0e8
a = 1,3,8,9
Alleen a = 9 levert het gewenste resultaat.
Amaai, met Geert zijn programmaatje gaat dat een stukje sneller…

Een rond vierkant

1 april nadert. Opletten dus.
Ik herinner mij hoe we in onze jonge jaren elkaar probeerden te foppen die dag.
Eigenlijk doe ik dat nu nog, omdat ik vind dat dit oud volksgebruik in ere moet gehouden worden.
”Haal mij eens het rond vierkant bij nonkel Jan” was een klassieker waarmee argeloze jongens en meisjes dikwijls op pad werden gestuurd.

Een rond vierkant, een onmogelijk ding natuurlijk.
Maar als je vierkantjes oordeelkundig weet te plaatsen kunnen ze toch perfecte cirkels opleveren.
Zoals in de visuele illusie van deze week.
Maar wacht eens.
Zie ik nu cirkels of zijn het spiralen?
Mijn hersentjes raken weer helemaal in de war!

Chemieles anno 2010

Ik heb de tijd gekend dat chemie in het middelbaar onderwijs pure bord-en-krijt-chemie was.
Ik bedoel daarmee dat chemie H₂SO₄ was.
Een nietszeggende formule. De leerlingen kregen het vervaarlijke zuur nooit te zien.
En dat was niet alleen in Vlaanderen zo.
Zelfs in de VS circuleerde in de jaren 70 onder de chemiedidactici de boutade “silverchloride is a pale green gas”.
“Zilverchloride (witte vaste stof) is een bleekgroen gas”.
Dit antwoord van een leerling op een vraag over de stof zilverchloride, illustreerde het gegeven dat leerlingen allerlei eigenschappen van stoffen moesten van buiten leren zonder dat ze met de stoffen zelf kennis maakten.

Tijdens de laatste jaren van de vorige eeuw is daar verandering ten goede in gekomen.
Scholen kregen meer middelen om hun chemielessen levensechter te maken en er werd behoorlijk geïnvesteerd in labo-infrastructuur en didactisch materiaal.
Maar vooral in de algemeen vormende studierichtingen (ASO) bleef er binnen het lessenrooster nog te weinig tijd over om chemie voldoende experimenteel te benaderen.
Leraren met veel goede wil en hart voor hun vak organiseerden daarom b.v. “vrijdagavondlabo’s” waarin geïnteresseerde leerlingen na de lesweek hun chemiehartje konden ophalen met allerlei experimenten: aspirine maken, een parfum samenstellen, een kleurstof synthetiseren enz.

De laatste decennia is ook internet in de chemiedidactiek terecht gekomen.
In mijn oude school werken de leraren met de elektronische internetleeromgeving Moodle.
Ik zie dat vooral de chemieleraren daar zeer actief gebruik van maken. Leerlingen krijgen op de Moodle-pagina's van de school allerlei lesmateriaal ter beschikking: oefentesten, huis- en remediëringstaken, PowerPoints, adressen van interessante sites enz.
In de nieuwe trend om begrippen uit de chemie via internet te verduidelijken kan natuurlijk YouTube niet ontbreken.
Onlangs kwam ik via Twitter op een filmpje terecht waarin de reactiviteit van de verschillende elementen op een ludieke wijze wordt voorgesteld.
De atoomsoorten zijn deelnemers aan een fuif, een “chemical party”.
De weinig reactieve edelgassen zijn de muurbloempjes. Alkalimetalen (K bijvoorbeeld) reageren explosief met water enz.
Geniet ervan en denk er even over na hoe ze u die reactiviteit vroeger duidelijk gemaakt hebben.
Als je je daar nog iets van herinnert natuurlijk.
Als chemie voor u niet alleen maar H₂SO₄ is...

Equinox

Als vanavond om 18.55u. de zon ondergaat, beleven we een equinox: de lente-equinox of het lentepunt.

Dit is het moment waarop de zon de hemelevenaar kruist en in noordelijke richting verder beweegt.
In het noordelijk halfrond begint de lente, in het zuidelijk halfrond wordt het herfst.
Maar dit is niet het enige speciale aan de zonsondergang van deze avond.
Als de bewolking ons geen parten speelt, steelt het Zevengesternte, de Pleiaden, de show.
Je kan ze zien schitteren in de buurt van de maan.
En je kan er meer dan zeven zien. Maar haal daarvoor je verrekijker boven.
Of nog beter: ga naar een volkssterrenwacht in je buurt, want het is nationale sterrenkijkdag vandaag.

 
De Pleiaden zijn een groep jonge sterren die zich op ongeveer 440 lichtjaar afstand van de aarde bevinden.
Ze werden zo’n 100 miljoen jaar geleden geboren.  Onze aarde is bijna 50 keer zo oud.
Geniet van die jonge veulens.


Maar als je buiten gaat om ze te begroeten, zet je best je muts nog op, want de eerste lentenacht is nog de zomer niet…

Gaat en vermenigvuldig (u)

We gaan weer rekenen dit weekend.
We gaan (ons) vermenigvuldigen.
Waar de vraagtekens staan moet je cijfers invullen zodat de berekening uitkomt.
Maar: je moet alle cijfers van 0 tot 9 gebruiken én je mag elk cijfer maar één keer gebruiken!
Ik geef je alvast 3 van die 10 cijfers op de juiste positie:

We wil meedoen mailt me zijn antwoord ten laatste zondagavond op herve.tavernier2@pandora.be

Onze bacteriën zijn alleen van ons

Je weet wel dat er veel middeltjes bestaan om mensen ondubbelzinnig te identificeren: DNA-profiel, vingerafdruk, handschriftherkenning, irisscan,…
Bij dit al uitgebreid arsenaal komt er nog eentje bij: ons bacterieprofiel.



Wetenschappers in de VS, onder leiding van prof. Noah Fierer,  hebben vastgesteld dat de fauna en flora van de bacteriën op onze handen per persoon een uniek profiel vertoont.
Ze publiceerden hun studie in de Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).

Volgens de onderzoekers is deze identificatiemethode bruikbaar in omstandigheden waarin b.v. vingerafdrukken onduidelijk zijn en er onvoldoende DNA-materiaal kan gevonden worden.
Het bacterieprofiel wordt immers door elk individu nagelaten op allerlei voorwerpen die hij/zij ter hand neemt.
De handbacteriën die op voorwerpen worden achtergelaten blijven bij kamertemperatuur tot 2 weken lang onveranderd.
Het profiel is volgens de onderzoekers zó uniek dat het zelfs verschilt bij eeneiige tweelingen die eenzelfde DNA hebben.


En denk maar niet dat je handig grondig wassen, uw bacterietjes door de gootsteen doet verdwijnen.
No way! Zelfs bij scrupuleuze handenwassers worden nog tot 150 verschillende typische profielbacteriën terug gevonden.

Let dus op als je iets mispeuterd hebt: ze vinden u wel.
Maar ja, ze laten u misschien al even rap weer lopen…

Eurovisiesongfestival op Google Maps

In de meeste Europese landen is beslist wie zijn/haar land zal vertegenwoordigen op het Eurovisiesongfestival 25-29 mei in Oslo.
Voor België is dat Tom Dice.

Voor mij een nobele onbekende, maar zijn “Me and my guitar” klinkt niet zo slecht. En ik hoor niet zoveel negatieve commentaren.
Nederland wordt vertegenwoordigd door Sieneke met “Shalalie”, een lied van Pierre Kartner (vader Abraham). En daar was de kritiek niet van de lucht.

Onze lage landen zijn al jarenlang geen traditionele winnaars van dit jaarlijks commercieel liedjescircus.
Voor Nederland is dat al van 1975 geleden en België won voor het laatst in 1986!

Voor de geïnteresseerden is er een Google Map gemaakt van alle winnende landen vanaf het prille begin in 1956 tot vorig jaar.
Aanklikken van een land geeft je meteen een YouTube-filmpje van het winnende lied.
Je zal merken dat er toch een paar fameuze blijvers en meezingers tussen zitten.
Vooral voor de wat ouderen onder ons.
Geniet ervan.

Bang!

Wil je eens in detail zien wat er gebeurt als een ballon ontploft.
Dan moet je eens op het beeld hieronder klikken en dan het filmpje starten.
Dr. Yan Wong, die het BBC-programma “Bang Goes The Theory” presenteert, heeft daar een opname van laten maken met maar liefst 2700 beelden per seconde!

Je ziet eerst hoe de rubbermoleculen zich strekken bij het opblazen.
Tot dit niet meer kan en het rubber in repen scheurt.
De rubberen strips krimpen dan aan een supersonische snelheid weer in en dat veroorzaakt een ferme knal.
In het tweede deel van het filmpje zie je hoe de samengeperste lucht in de ballon uitzet als de ballon ontploft door een prik met een naald. De rook in de buurt wordt weggeduwd. Ook die expansie maakt (veel) geluid.
Spectaculair!

Mijn dochter was 22

Ik heb het hier niet over ons Leen.
Die was natuurlijk ook ooit eens 22.
Ik heb het over de dochter uit mijn puzzelke van vorige vrijdag:

Mijn dochter is tweemaal zo oud als mijn zoon en half zo oud als ikzelf.
Binnen 22 jaar zal mijn zoon half zo oud zijn als ik dan ben.
Hoe oud is mijn dochter?

“Wat heb ik nu aan algebra…” zong Loeki Knol ooit.
Maar een beetje algebra helpt je wel om snel zo’n vraagje op te lossen.

Stel de leeftijd van mijn dochter = x
Dan is de leeftijd van mijn zoon = x/2
En mijn eigen leeftijd is dan 2x
Binnen 22 jaar zal de leeftijd van mijn zoon (x/2 +22) zijn.
En ik zal dan (2x + 22) jaar oud zijn.
En aangezien mijn zoon dan half zo oud zal zijn als ik, is
x/2 + 22 = 1/2 (2x+22)
of x + 44 = 2x + 22
waaruit x = 22

Proficiat aan iedereen die mij het juiste antwoord gemaild heeft.
Ik moet dringend iets moeilijker zoeken denk ik.
Alhoewel: het moet plezierig doenbaar blijven.

Het dansend silhouet

Nog een klassieker als maandagillusie: het danseresje.


Hoe zie je ze draaien: in wijzerzin of in tegenwijzerzin?
Kan je er mentaal zelf voor zorgen dat haar draaizin verandert?
Dat moet lukken, alhoewel het wat moeite kan kosten.
Even met de ogen knipperen of even weg- en dan terugkijken kan volstaan.
Wat ook soms helpt is met de muis op de tenen van de uitgestoken voet gaan staan, het been als het ware naar je toe trekken en dan loslaten.
Probeer maar eens.

Bij het interpreteren van silhouetbeelden raken onze hersenen in de war omdat er onvoldoende driedimensionale informatie aanwezig is om een beslissing te nemen. De keuzes voor rotatie in wijzer-of tegenwijzerzin bekampen mekaar permanent en we zien wisseling optreden.

Arend Joan Rutgers - bis

Arjen Dijksman schreef als reactie op mijn bericht van gisteren “Mijn vriend Einstein” het volgende:

Bedankt voor deze interessante anekdoten. Uit zijn levensbericht blijkt dat Rutgers een zeer veelzijdige wetenschapper was, met belangstelling voor raakvlakken zoals biologie, chemie en astronomie. Ik heb nooit college gehad van een professor die een glas bier uitloofde voor elke vraag die tijdens de les gesteld werd. Dat moet wel apart geweest zijn. Zouden er video-opnamen van zijn colleges zijn?

Omdat Arend Joan Rutgers bij mij zo hoog bovenaan in het laatje ligt, geeft ik mijn antwoord aan Arjen hier voor iedereen.


Rutgers was een zeer bijzonder man.
Ik heb alles afgezocht, maar ik heb spijtig geen video gevonden. Dat kon in die tijd ook niet. Camera's waren in de jaren 60 nog behoorlijk groot en niet digitaal. En niemand zou het aangedurfd hebben om met zoiets in de les te verschijnen.
Ik vond wel bovenstaande oude foto waarin je Rutgers (vooraan) ziet met Casimir in een auto die ze in Amerika voor $50 kochten om van Michigan naar New York te rijden en hem daar achter te laten…

Ik zou nog veel anekdotes over Arend Joan kunnen vertellen.
Een paar dus nog.
Ik heb 2 jaar fysicochemie bij hem gevolgd.
We zaten toen gemiddeld met een 50-tal studenten in de les.
De meisjes moesten steeds op de eerste rijen gaan zitten en hij zag dan ook onmiddellijk als er eentje ontbrak ("broste" in het studentenjargon).
Ik hem dikwijls horen roepen "Waar is juffrouw Amelinckx?". Amelinckx was een echte brosser. Vandaar dat ik mij na al die jaren haar naam nog herinner.
Rutgers gaf zijn lessen in stokoud auditorium in de Jozef Plateaustraat in Gent. 
   
Tijdens de lessen was er naast de prof ook steeds een bediende (een "pedel") aanwezig. Om het bord schoon te vegen als het volgeschreven was!
Dat bord was echt kapot geschreven: links bovenaan was er gat van wel 2 cm diameter en dat werd (raar maar waar) met krijtpulp gevuld!
Maar door het schoonvegen kwam dat pulp regelmatig los en was er weer een gat. Dan hoorden we Rutgers telkens roepen "Fons (de naam van de pedel), steek het gat nog eens vol!". Telkens grote hilariteit op alle banken, temeer omdat "het gat volsteken" bij ons jonge jongens enige connotatie had...

Rutgers had ook fel last van reuma.
Zijn labo, waar we oefeningen moesten maken, lag op de derde verdieping, bovenaan een oude houten trap. We moesten telkens boven wachten tot de deuren van het lab opengingen. En het gebeurde soms dat we van bovenaan Rutgers de trap hoorden opklauteren alsmaar vloekend "Ai, potverdomme, potverdomme, mijn oude knoken, potverdomme!".
En wij maar gniffelen...

En tenslotte heb ik nog een zeer goede persoonlijke herinnering.
Rutgers nam zijn examens mondeling en individueel af: student aan het bord en prof achter de tafel, niemand anders aanwezig.
Dit is nu niet meer denkbaar. Zelfs niet meer aanvaardbaar.
Elke student moest op gang wachten tot hij aan de beurt was.
Op een julimorgen 1967 stond ik daar dus ook. Ik zag aan degenen die buitenkwamen, dat ze het er niet goed van af hadden gebracht. Fysiche chemie was echt wel een zware, moeilijke cursus.
Met kloppend hart stapte ik binnen.
"Dag meneer Tavernier. Geef mij eens de relatie tussen de druk van een ideaal gas en de constante van Boltzmann en leg dat eens een beetje uit."
Mijn antwoord vloeide probleemloos op het bord.
Ik weet het nog steeds: p = nkT.
En mijn uitleg was ook goed.
Zei Rutgers "Weet je wat, ik zal je 16 op 20 geven, want je bent de eerste deze morgen die deze vraag kan beantwoorden. Tenzij dat je nog een tweede vraag wil om nog meer punten te scoren?"
Uiteraard bedankte ik daarvoor en met een jubelend hart stoof ik naar buiten. Grote onderscheiding bij Rutgers! Hemels!
Niet echt eerlijk natuurlijk, want hoe wist hij dat ik de wel 500 blz. van zijn cursus beheerste door dat ene vraagje met dat ene goede antwoord?
Maar ik heb toch maar weinig wroeging gehad en volop genoten van mijn hoge score.

Denk nu niet dan mijn bewondering voor Arend Joan alleen daardoor komt.
Neen, daarvoor had Arend Joan Rutgers teveel andere capaciteiten.

Mijn vriend Einstein

Toen ik donderdagvoormiddag even mijn PC in de steek liet en de keuken inliep, zei Mia: “uw vriend Einstein staat in de gazet!”. En ze wees op een artikeltje in het wetenschapskatern van De Standaard over een verificatie van de relativiteitstheorie.

 
Mijn vriend Einstein!
Natuurlijk is Albert nooit een echte vriend van mij geweest.
Maar Mia maakte allusie op een verhaal dat ik haar al dikwijls heb verteld.
Een verhaal uit mijn studententijd, anno 1967.
Ik zat toen in de 1ste licentie scheikunde aan de Rijksuniversiteit Gent.
En onze professor fysische scheikunde was een Nederlander: Arend Joan Rutgers. Toen “al” zo oud als ik nu ben (!).


Een schitterend lesgever. Ik heb er geen betere gekend. Zeker niet aan de universiteit, waar veel van zijn collega’s zich beperkten tot het aframmelen van hun gedrukte nota’s.
Prof. Rutgers niet.
Rutgers was een showman die zijn studenten zeer nauw bij zijn lessen betrok.
En vertellen dat hij kon.
Over zijn studententijd en over de professoren waarbij hij in Leiden aan de universiteit had gewerkt: Ehrenfest, Zeeman, Lorentz, Debye.
Namen als klokken voor wie wat in de fysica en de chemie thuis is.
Hij vertelde hoe hij als jonge chemicus in discussie ging met Paul Dirac, één van de grondleggers van de quantummechanica, toen die in Leiden op bezoek kwam.
En met Albert Einstein, een goede bekende van Rutgers’ leermeester Paul Ehrenfest.
”Mijn vriend Einstein” zei Rutgers!
We konden onze oren niet geloven.
Wij jonge “science-freaks”, hadden het voorrecht les te krijgen van iemand die Albert Einstein tot zijn vrienden kon rekenen! Alleluja!

Bewondering alom, maar toch ook een beetje argwaan.
Spelde komediant Rutgers ons niets op de mauw?
Maakte hij ons geen “blaasjes” wijs?
Het gebeurde wel eens dat een student in de les een vraag stelde waarop Rutgers niet onmiddellijk een antwoord wist.
Juffrouw Amelinckx, dochter van één van de grote bazen van het toen zeer bekende bouwbedrijf Amelinckx, deed dat eens.
”Nou, die vraag zal ik even aan mijn vriend Casimir voorleggen” zei Rutgers.


Casimir, nog zo’n naam.
Hendrik Casimir was een studiegenoot van Rutgers in Leiden en jarenlang directeur van het beroemde NatLab (Natuurkundig Laboratorium) van Philips in Eindhoven.
Ik herinner me niet meer of juffrouw Amelinckx (ik ben haar voornaam kwijt) in 1967 ooit een antwoord heeft gekregen van Casimir.
Maar 30 jaar later, 1997, ik zal het nooit vergeten.
Een reportage op de Nederlandse TV. Het levensverhaal van Hendrik Casimir. Een uitgebreid interview over zijn leven en zijn werk als grote baas van het NatLab. Maar ook een bezoek aan Leiden, waar hij gestudeerd had.
En toen stond Casimir kijkend uit een raam te vertellen.
En hij zei, met de vinger wijzend: “En daar aan de overkant, daar woonde mijn goede vriend Arend Joan Rutgers!”

De cirkel was rond.
Rutgers heeft ze allemaal echt gekend, de groten van de wetenschap van de 20ste eeuw.
Geen twijfel meer aan.
Ook niet aan “mijn vriend Einstein”.
Arend Joan Rutgers je was fantastisch!

Hoe oud is mijn dochter?

Ik kreeg onlangs het volgende raadseltje voorgeschoteld:

Mijn dochter is tweemaal zo oud als mijn zoon en half zo oud als ikzelf.
Binnen 22 jaar zal mijn zoon half zo oud zijn als ik dan ben.
Hoe oud is mijn dochter?


Ik denk dat ik het weet, maar ik wil jullie ook eens laten zoeken.
Stuur mij je antwoord tegen zondagavond: herve.tavernier2@pandora.be
Maandagavond geef ik mijn antwoord.

Hela, weet je al wat hella is?

Van in onze lagereschooltijd hebben ze er ons mee om de oren geslagen: veelvouden en onderdelen van lengtematen, massa’s, volumes,…
Weet je het nog: hoeveel decagram is 4 kilogram?
Iedere onderwijzer had wel zijn eigen systeempje om zijn leerlingen dergelijke sommetjes tot een goed einde te leren brengen.


Later, in het secundair onderwijs leerden we werken met machten van 10.
En van zodra we daar vertrouwd mee waren, werden die omzettingen kinderspel. Meestal toch. 
deca (da) = 10¹
kilo (k) = 10³ = 10².10¹
1 kilogram = 10².10¹gram = 100 decagram.
En dus is 4 kilogram = 4 kg = 400 decagram = 400 dag.

Langzamerhand kwamen we in contact met zeer grote veelvouden en zeer kleine onderdelen van de basiseenheden.
Dit hield dikwijls verband met onze verdere verkenning op het niveau van moleculen en atomen: de wereld van het enorm kleine, maar tezelfdertijd de wereld van de zeer grote aantallen van enorm kleine deeltjes.
Of later, in het informaticatijdperk, met de megabytes van digitale foto’s bijvoorbeeld of de gigabytes aan geheugenruimte van de moderne harde schijven.
Als ik me beperk tot de veelvouden, herinner ik jullie aan de namen en de waarden van die oude bekenden:
mega (M) = 10⁶
giga (G) = 10⁹
Maar dan volgen de wat vreemdere en veel minder bekende vogels:  
tera (T) = 10¹²
peta (P) = 10¹⁵
exa (E) = 10¹⁸
zetta (Z)= 10²¹
yotta (Y)= 10²⁴
Het valt jullie zonder twijfel op dat elke volgende stap een verhoging met een factor duizend (10³) inhoudt.
Bijgevolg verwachten we als nieuweling in de rij:
Maar hoe noemen we zo’n groot ding?
Het moet in elk geval een naam zijn die wijst op de enorme grootte van het veelvoud.
Dit logisch standpunt heeft men ook bij de voorgangers van 10²⁷ gehanteerd.
Zo is tera genoemd naar zijn Griekse betekenis monster.
En peta komt van penta, de vijf in 10¹⁵ = (10³)⁵
zetta komt van septem, de zeven in 10²¹ = (10³)⁷
yotta van octo, de acht in 10²⁴ = (10³)⁸
Voor 10²⁷ zou je dus nana kunnen verwachten, van de negen in 10²⁷ = (10³)⁹.
Maar dat is zonder Austin Sendek gerekend, een Amerikaanse student fysica.
Austin heeft op Facebook een fanclub gestart om steun te verlenen aan zijn voorstel om 10²⁷ hella te noemen!
Hella zou in het Californisch dialect staan voor enorm, onoverzienbaar.
Een paar gekende dingen uitgedrukt met hella als voorvoegsel zijn:

• de massa van de aarde = 5,97 hellagram
• het vermogen van onze zon = 0,3 hellawatt
• de diameter van het waarneembare heelal = 1,4 hellameter

Op de kortste keren had Austins fanclub meer dan 20.000 leden!
Dat zijn 2.10^-23 hellaleden = 0,00000000000000000000002 hellaleden.
De beslissing over al dan niet hella moet worden doorgehakt door het eerbiedwaardige International Bureau of Weights and Measures (BIPM) in Sèvres bij Parijs, .
Ik weet niet of die respectabele dames en heren voor zo “hellaweinig” Facebookers zullen zwichten…

We zijn er om mekaar te leren helpen niewaar

We denken dikwijls dat het niet goed gaat met onze samenleving.
Dat hebzucht, egoïsme, vandalisme,… zienderogen toenemen.
En dat dit negatieve gedrag zonder discussie veel meer verspreid is dan vroeger, in de “goede oude tijd”.
En dat kan ook zo wel zijn.


Maar we moeten daarom niet wanhopen.
Want positief gedrag verspreidt zich een groep van onze samenleving even snel als negatief gedrag.
Dat is althans de bevinding van James H. Fowler en Nicolas A. Christakis.
In een studie die ze deze week in PNAS (Proceedings of National Academy of Sciences of the USA) publiceerden, zeggen ze daarvoor een bewijs gevonden te hebben.
Ze lieten hun proefpersonen meedoen in een spel waarin ze geld konden inzetten voor eigen gewin of voor een gemeenschappelijk voordeel.
Het bleek dat proefpersonen die meespeelden met anderen die het gemeenschappelijk doel verkozen, die keuze zelf ook maakten i.p.v. voor het eigen voordeel te kiezen.
Altruïsme, onbaatzuchtigheid, zijn dus blijkbaar even goed overdraagbaar in een groep als negatief gedrag.


Het komt er dus op aan om dit positief gedrag duidelijk te demonstreren.
Zou daar iets inzitten voor de benadering van probleemgroepen in wijken zoals het Anderlechtse Kuregem bijvoorbeeld?

Concentratie a.u.b

Gewoon een testje om eens te zien hoe goed je kan observeren. Ik kan er niet veel meer over vertellen zonder de test te verraden. Ik hoop daarom dat de uitleg in het Engels geen bezwaar is.

Oplossing vrijdagpuzzelke: 6 typistes

Als 2 typistes 2 bladzijden kunnen typen in 2 minuten, hoeveel van die typistes zijn er dan nodig om 18 bladzijden te typen in 6 minuten?
6 typistes!



Mogelijke redeneringen:
2 typisten typen 2 bladzijden in 2 minuten
6 typisten typen 6 bladzijden in 2 minuten,
dus
6 typisten typen 18 bladzijden in 6 minuten.
of
2 typisten kunnen 2 bladzijden in 2 minuten typen
1 typist kan 1 bladzijde in 2 minuten typen
1 typist kan 3 bladzijden in 6 minuten typen
dus
6 typisten kunnen 18 bladzijden in 6 minuten typen

14 juiste inzendingen dit weekend.
Ik denk dat ik voor vrijdag iets pittigers moet zoeken…
 

Schaakbordillusie

Vandaag stel ik jullie één van de beroemdste visuele illusies voor: de schaakbordillusie van Edgar H.Adelson.


 
Kan je geloven dat de vlakjes A en B identiek dezelfde grijstint hebben?
Onze verwarde hersenen zeggen ons dat B veel lichter is dan A.
Maar ze dwalen!
A en B zijn wel degelijk identiek qua grijstint!
Bewijs.
In Paint (standaard aanwezig op elke Windows PC) heb ik een stukje A en een stukje B weggeknipt en beide naast elkaar geplakt.
Met het volgende overduidelijk resultaat:


Ben je niet overtuigd? Blijf je een onbuigbare ongelovige Thomas?
Probeer het dan eens zelf.
Download het eerste beeld in dit berichtje, plak het in Paint en knip en plak zoals ik gedaan heb. Je zal je eigen ogen wel moeten geloven.
Je kan ook een colorpicker installeren en hiermee testen.
En als je, zoals ik, Firefox als browser gebruikt, kan je met de Colorzilla add-in onmiddellijk de kleurtest doen: 
  
  

En hieronder zie je nog een YouTube-filmpje dat ook het bewijs levert.
Tussen haakjes: als je op het filmbeeld klikt, kom je op de YouTube-site terecht en daar kan je voor Nederlandstalige onderschriften bij het filmpje kiezen. Klik daarvoor op CC:


De vertaling is niet perfect, maar toch redelijk aanvaardbaar.

Onze hersenen zijn dus duidelijk geen exacte lichtmeters.
Het schaakbordpatroon dat het algemeen beeld vormt is ons bekend.
Het voorspelt dat B lichter moet zijn omdat het door donkerder vierkantjes omringd is.
En voor A verwachten onze hersenen een donkerder patroon omdat het omringd is door lichtere vierkantjes.
Wat ze verwachten in het bekende schaakbordpatroon laten ze ons zien, ook als dit niet de realiteit.


Ze foppen ons dus weer onze grijze (of zijn ze lichtroze?) celletjes…

Koffie drinken is niet slecht voor u

Ik zeg dus niet dat (veel) koffie drinken goed is voor de gezondheid.
Ik zeg wel dat (veel – niet teveel) koffie drinken niet slecht is voor de gezondheid. Van je hart.
Want er zijn toch al lang sterk verspreide volkswaarheden in omloop de zeggen dat koffie bijvoorbeeld de bloeddruk verhoogt.

Op de site van de American Heart Association is het resultaat van een studie te lezen die aantoont dat het (matig) drinken van koffie gunstige effecten kan opleveren.
Een team onder leiding van Arthur Klatsky, heeft 10 jaar lang meer dan 130 duizend (!) mannen en vrouwen van 19 tot 90 jaar gevolgd wat hun gewoontes i.v.m. koffie drinken betreft.
En ze kwamen tot de volgende bevindingen:

• koffiedrinkers lopen minder kans op hartritmestoornissen dan mensen die geen koffie drinken. Wie had dat ooit gedacht!
• het drinken van ten minste 4 koppen koffie per dag doet het risico voor een opname ooit in het ziekenhuis voor hartritmestoornissen met 18% afnemen.

Klatsky (what's in a name!) zegt wel dat het drinken van koffie niet preventief werkt.
Hij zegt wel dat het drinken van koffie het risico op een hart dat zijn normale ritme verliest zeker niet doet toenemen.
  
Dus drink gerust uw jatjes.
Maar denk er aan: wat niet slecht is, is daarom nog niet echt goed…

Freek Braeckman heeft chance

Op Eén verlopen de nieuwsuitzendingen meestal erg rustig.
Er is wel eens een camerawissel die niet klopt of een filmpje dat niet bij het onderwerp hoort.
Maar opschrikken over tumult in de studio is er niet bij.

In Italië is dat soms anders.
En de plaatselijke Freek Braeckman kiest dan maar het zekere voor het onzekere.
Arrivederci!

Hoe snel typen ze?

In het tweede jaar van het middelbaar (1958!!!) heb ik leren typen.
Dit waren extra lessen steno-dactylo op woensdagnamiddag.
Er was inderdaad ook stenografie bij. Het rare kortschrift wat toen nog veel gebruikt werd om gesproken teksten snel te noteren.


Van steno ken ik niets meer.
Typen kan ik nog. Zelfs nog met twee handen, maar niet meer met de volledige vingerzetting zoals ik ze indertijd geleerd heb.
Het lukt dus nog wel, maar zeker niet zo snel als wat de typistes presteren in het puzzelke van deze week:

Als 2 typistes 2 bladzijden kunnen typen in 2 minuten, hoeveel van die typistes zijn er dan nodig om 18 bladzijden te typen in 6 minuten?

Als je het weet, stuur me dan je antwoord: herve.tavernier2@pandora.be.
Zonder fouten getypt uiteraard.
Zondagavond sluit ik af. Maandagavond  geef ik een oplossing.

Foto’s online verkleinen

Het gebeurt mij nogal eens dat ik voor mijn blogje een foto of een beeld moet verlagen in resolutie.
Te hoge resolutie vreet teveel weg van de webruimte die Blogger mij voor het (gratis) publiceren van berichtjes toestaat. Daarenboven duurt het inladen van een foto met hoge resolutie vrij lang. En dat is niet aangenaam voor de lezer.

De resolutie verlagen is niet aan te raden als je foto’s wil uitprinten. Maar voor gebruik op een webpagina kan je vrij sterk verlagen vóór dat dit slechte resultaten oplevert. Ook als je een paar foto’s wil meesturen met een e-mailbericht kan resolutie verlagen noodzakelijk zijn om de grootte van de bestanden te beperken.

Er zijn nogal wat gratis fotobewerkers beschikbaar die je kan installeren op je PC. Maar er zijn er niet zoveel die de mogelijkheid bieden om de foto te “resizen”.
IrfanView is één van de goede gratis mogelijkheden. Eén van de werkpaardjes op mijn PC.

Maar als je geen installatie wil je doen, kan je tegenwoordig ook online terecht.
Onlangs ontdekte ik Web Resizer.
Je kan er je foto’s uploaden, aanpassen en terug downloaden.
Niet alleen de resolutie kan aangepast worden. Je kan ook bijsnijden, roteren, verscherpen, inkaderen en de kwaliteit variëren.
Wat dat laatste betreft, biedt Web Resizer een interessant vergelijkend overzicht van het effect van verschillende kwaliteitswaarden. Je zal merken dat, voor gebruik op een webpagina, een lagere kwaliteitswaarde meestal niet tot een onaanvaardbaar resultaat leidt.
Zó kan je het aantal kilobytes drastisch beperken zonder dat dit negatieve effecten geeft:


Web Resizer biedt dus een interessante mogelijkheid in situaties waarin je een paar foto’s moet aanpassen zodat ze voldoen aan eisen die aan afmeting en resolutie worden gesteld.
Volgens mij een aanrader. Hij staat al bij mijn favorieten.